воинские части Илдэч и Тама армии Чингисхана

[Steppe Man]

"Илдэч " - название военного подразделения разведки армий Чингисхана.

"Тама" -название специального подразделения карательной роты.

 

http://iieb.mn/wp-content/uploads/2017/11/ikeda_2014.pdf

[башгирд]

Где это описано?

[Steppe Man]

7 hours ago, башгирд said:

Где это описано?

Quote

Эдгээрийг эрэгцүүлбэл, хишигтэн нь*цэрэг, захиргааны нэгдмэл төв байгүуллага*-ын хувьд улс орны дотор дэг журам сахиулах, үймээн самуунаас сэргийлэхийн тулд| сөрөх тагнуулын ажлыг эрхлэн гуйцэтгэх төв нь байх үндэстэй юм. Мөн Чингис хаан армийнхаа зохион байгуулалтыг хийхдээ цэргийн оператив тактикийн асуудал хариуцсан цэргийн бодлогын газрыг 12 гишүүний бүрэлдэхүүнтэйгээр, *Илдэч*нэртэйгээр байгүулжээ. Тус газар нь дайсны байдлыг тагнан байцаах буюу өөpөөp хэлбэл цэргийн тагнуулын ажлыг эрхэлж байсан байдаг.Түүнчлэн Чингис хааны цэрэг гадагш дайлах болсон цагаас эхлэн стратегийн тагнуул дагнан хийх, дайсан этгээдийн гэнэтийн ажиллагаанаас сэргийлэн халхлах дайлан өнгөрсөн газар нутагт гарч болзошгуй бослого үймээнийг дарах үүрэгтэй, арай хожим *Тама* хэмээн нэрлэгдэх болсон гавшгай цэргийг тусгайлан томилсон байна. Юан улсын үед *Тама* цэргийг өргөтгөн бэхжүүлж Тамачи гэх болж, гүйцэтгэх үүргийг нь нарийвчлан, түүнтэйгээуялдуулан тус цэргийг дотор нь төрөлжүүлсэн бололтой байдаг.

 

[asan-kaygy]

Тама скорее пограничные войска, хотя каратели тоже интересный вариант

[Tama]

род Тама - пограничные войска и каратели завоеванных областей в Монгольской империи.

[Steppe Man]

On 8/14/2019 at 1:35 PM, Tama said:

род Тама - пограничные войска и каратели завоеванных областей в Монгольской империи.

Меченосец -разведчик среди ойрат ,а вы милиционер  среди кипчак? 

Говорят,что илдэч/меченосец/  и тама состояли из нирунов..

[Tama]

23.02.2019 в 08:45, Steppe Man сказал:

"Илдэч " - название военного подразделения разведки армий Чингисхана.

"Тама" -название специального подразделения карательной роты.

 

http://iieb.mn/wp-content/uploads/2017/11/ikeda_2014.pdf

Кстати, в ССМ разведчики передовой отряд это - алгинчии. Значит передовые с тюркского.

Таммачи там тоже есть, но как воеводы.

[Tama]

15 часов назад, Steppe Man сказал:

Меченосец -разведчик среди ойрат ,а вы милиционер  среди кипчак? 

Говорят,что илдэч/меченосец/  и тама состояли из нирунов..

Тама в основном нируны. Но из какой ветви пока неясно, это либо тайджиуты-нукусы, либо джуркины. Моя теория.

[Turkmen Aday]

24.02.2019 в 10:37, asan-kaygy сказал:

Тама скорее пограничные войска, хотя каратели тоже интересный вариант

Разве Тама не Алшыны по гапле?

[Garin]

3 часа назад, Tama сказал:

Тама в основном нируны. Но из какой ветви пока неясно, это либо тайджиуты-нукусы, либо джуркины. Моя теория.

вы знаете кто  нируны по старкластеру ? если  старкластер это незначит что  нируны 

[Tama]

По данным asan kaygy результаты тама близки к кенегесам и нукусам (чонос). Те по ССМ нируны. Конечно, тут нужен Биг Y по ним, чтобы точно определить.

[Steppe Man]

Quote

1217 онд Чингис хаан Мухулайг гоо ван өргөмжилж Алтан улсыг байлдуулах үед Жалайр, Урууд, Мангууд, Хонгирад, Ихэрис зэрэг таван “түшээ аймаг”-ийн эл мянгат, зуутын дотроос бие шил сайтай чийрэг сайн эрсийг сонгон авч “тамачи цэрэг” гэж зохион байгуулж байв. 

https://mongoltoli.mn/history/h/525

Из нирунов уруты и мангуты. Джалайры ,хунгираты и икиресы были в составе в тама.

[Tama]

Только что, Steppe Man сказал:

https://mongoltoli.mn/history/h/525

Из нирунов уруты и мангуты. Джалайры ,хунгираты и икиресы были в составе в тама.

Источник? Это ССМ?

Нируны не только уруты и мангыты. В составе тама были и другие рода.

[Garin]

46 минут назад, Tama сказал:

По данным asan kaygy результаты тама близки к кенегесам и нукусам (чонос). Те по ССМ нируны. Конечно, тут нужен Биг Y по ним, чтобы точно определить.

нируны  предположительно    https://yfull.com/tree/C-Y4541/ выше нет уже  до https://yfull.com/tree/C-F3796/( старкластер)

к примеру,  ширин здесь https://yfull.com/tree/C-Y11098/  до https://yfull.com/tree/C-Y4580/ они уже не нируны

согласно РАДу, нируны от луча света  Алан Гоа 

[Steppe Man]

42 minutes ago, Tama said:

Источник? Это ССМ?

Нируны не только уруты и мангыты. В составе тама были и другие рода.

Quote

Ашигласан ном зохиол

Базарсүрэн Ж. “Тамачин” уу, “Тамгачин” уу? // Түүх (XII). Эрдэм шинжилгээний бичиг. No 34 (396), УБ., 2013
Монголын нууц товчоо. Шинээр хөрвүүлж, тайлбар үйлдсэн. Ш.Чоймаа. УБ., 2011
Нум сумтан ард түмний түүх. Орч. Д.Баярсайхан, Д.Анхбаяр. УБ., 2010
Цэдэнжав, Хэй Лүн (Хар Луу), Тяй Жү (Төмөрбагана). Монголын эртний цэрэг дайны толь. Хөх хот, 2000 
Ostrowski D., The “tamma” and the Dual-Administrative Structure of the Mongol Empire // Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 61. No. 2 (1998)

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Mонголын нууц товчоон. Шинээр хөрвүүлж буулгаж тайлбар хийсэн Ш.Чоймаа. УБ., 2006
Ж.Базарсүрэн. Чингис хааны цэргийн зэр зэвсэг. УБ., 2009
Монголын эзэнт гүрний гадаад харилцаа. УБ., 1995
Х.Шагдар. Монголчуудын аян дайн, цэргийн урлагийн түүх (XIII зуун). Боть I, II. УБ., 2000

 

[Rust]

Цитата

Het'um the Historian's
History of the Tartars
[The Flower of Histories of the East]

Chapter 18
Ogedei, Second Emperor of the Tartars
Ogedei-Khan, who succeeded his father turned out to be a robust and wise man. The Tartars liked him, unanimously showing loyalty and obedience to him. Now Ogedei-Khan wondered in what manner he could conquer all of Asia. First, he wanted to assay the strength of the kings of Asia and fight with the most powerful. [For he thought that he would easily overcome the rest if he conquered the mightiest. oe31] He selected a brave captain for this [named Gebesabada (? Chormaghun), oe31] and sent 10,000 cavalry troops with him [and commanded them to enter the lands of Asia and view (oe31) the state and condition of these lands; and if they found any mighty lord whom they were unable to resist, they should turn back. What Ogedei-Khan commanded was accomplished, for the captain with his 10,000 Tartars, suddenly entered the lands of Asia. There he took cities and lands, because the inhabitants were caught unawares and were unable to make ready for battle or defend themselves. [The Tartars] killed all the men of arms, but they did no harm to the people. They took horse, harness, food and all other things that they needed and continued on until they came to the mountain of Cocas [Caucasus]. Because of this mountain, no one can pass from the interior of Asia to Greater Asia without the consent of the people of a city that King Alexander fortified on a narrow sea which borders the mountain of the Caucasus. This city was taken by the 10,000 Tartars in such manner that its inhabitants had no time to defend themselves. When they took the city and everything therein, they put all the men and women to the sword and then broke down all of the city's walls, so that when they came back again they would find no barrier against them. This city in antiquity was called Alexander, but now it is called the Iron Gate. News of the Tartar's arrival spread throughout all the countries and lands. As a result, the King of Georgia, named Ynaims [Iwane Zakarean/Mxargrdzeli] assembled his troops and came against the Tartars, fighting them in the Morgam [Mughan] plain. The battle lasted for a long while, but in the end the Georgians were forced to flee. The Tartars continued on until they came to a city in Turkey called Arseon [Erzurum] when they learned that the Sultan of Turkey was nearby and that he had assembled his host together. Therefore the Tartars did not dare advance farther, and, seeing that they could not beat the Sultan of Turkey, they returned by another route to their lord, whom they found in the city called Amelect [Amalic]. They informed him of all they had done and learned in the land of Asia. oe32]

As a result of this, Ogedei-Khan selected a certain brave and wise general, named Payton [Baiju] and entrusted him with 30,000 Tartar soldiers, termed damak or reconnaissance troops. He commanded them to go [g39] over the same road which the 10,000 had traversed, not tarrying until they reached the country of the kingdom of the Turks; and then, if possible, to try to resist the Sultan of the country of the Turks, who was reputed to be the mightiest of all the princes of Asia. But should it happen that they be unable to oppose him, they should not engage in battle, but instead make camp in some good country and notify one of his sons nearby to send them help, and then they could safely begin a battle.

When Baiju with the 30,000 soldiers reached the realm of the Turks, travelling day by day, he learned that the sultan from whom the first Tartars had fled, had already died, and that his son named Kiadati [Ghiyath al-Din Kai Khusrau], had succeeded him. When [Ghiyath al-Din] heard about the coming of the Tartars, he was horrified and summoned as many mercenary troops as he could from foreigners and from the Latins. He had in his service, among others, a group of Latins led by two commanders, one named Yohannes Liminad [Iohnn de la Limynate] from Cyprus, and the other, Vonip'akios [Boniface de Moulins] from Venice. [The Turkish Sultan] also sent to neighboring sultans promising favors and gifts to anyone who came. And thus, gathering a great multitude of warriors, he went to the place where the Tartars were encamped. However, the Tartars were in no way perturbed. Instead, they valiantly waged war at Konsedrak [Kose-Dagh]. In the end the Tartars were the victors and the Turks were defeated. In this way the Tartars captured the kingdom of the country of the Turks in the the year of our Lord 1244 [g40].

В результате этого Угэдэй-хан выбрал некоего храброго и мудрого полководца по имени Пейтон [Байджу] и доверил ему 30 000 татарских солдат, называемых дамак или разведывательными войсками.

[Tama]

Только что, Rust сказал:

В результате этого Угэдэй-хан выбрал некоего храброго и мудрого полководца по имени Пейтон [Байджу] и доверил ему 30 000 татарских солдат, называемых дамак или разведывательными войсками.

Эти Тама (дамак) были посланы в Иран и Малую Азию. Интересно как сложилась их судьба дальше?

Такие же войска были и в Улусе Джучи, на Кавказе возле границ с Хулагуидами стоял шибанид Тама-Токта и был начальником войск тама.

[Zake]

1 час назад, Tama сказал:

Источник? Это ССМ?

Нируны не только уруты и мангыты. В составе тама были и другие рода.

А что есть по преданиям самого племени?

 

[Tama]

Только что, Zake сказал:

А что есть по преданиям самого племени?

 

Шежире заканчивается на Тама, дальше неизвестность.

[Steppe Man]

Quote

 

“Тама” цэрэг Т.Эрдэнэхишиг (БХЭШХ-гийн Цэргийн түүх судлалын төвийн эрдэм шинжилгээний ажилтан, доктор, дэд профессор)

ТАМА ЦЭРЭГ

Эрдэмтэн Эрдэнэхишигийн “Тама цэрэг” гэсэн илтгэлд “Тама, тамачин гэх нэр томьёо Монголын нууц товчооны 273, 274, 276, 281 дүгээр зүйлд гардаг.

Тама буюу тамачи гэх цэргийн тухай ярихын тулд уг үг нь ямар утгатай болохыг эрдэмтэн судлаачдын тайлбарласнаар та бүхэнд хүргэе: Үүнд 

-Судлаач Жао И Тамачи бол цэргийн нэр. Идэрхэг шаламгай цэргийг ийнхүү нэрлэдэг гэсэн бол  Японы судлаач Накатунши “Тама гэдэг нь сахин хамгаалах гэсэн утгатай. Танмачэн гэдэг нь сахин хамгаалагч түшмэл, тамачи цэрэг гэдэг нь сахин хамгаалах цэрэг гэсэн утгатай гэж тайлбарласан байна.

-Ляошигийн 116-р бүлэг “улсын хэлний тайлбарт” “тама нь ренцун гэсэн үг. Мөн шадар, дагалдагсадын түшмэл (хуцун) гэсэн утгатай үг. Юань улсын сударт  дурьдагддаг танма, тама гэх нэр томьёотой адил” гэжээ.

-Зарим эрдэмтэн судлаачид  энэ үгийг монгол хэлний Тамгачин гэх үгтэй утга нэг гэж үзсэн байдаг ч доктор Б.Даваасүрэн агсан “Тэдний цэргийн гүйцэтгэж байгаа үүрэг зориулалтаас нь харахад монгол, түрэгт эртнээс байсаар ирсэн тамга баригч буюу тамгачин хэмээх албан тушаалтай яг адилтгаж болохгүй мэт. Хэрэв тамгачин гэж хөдөлбөргүй үзэх юм бол энэ нь цэргийн хувьд шилжсэн утгаараа хэрэглэгдэж байсан байж болох юм гэсэн бол доктор Ж.Базарсүрэн “Тама гэдэг нь тамах, хамах гэдэг үгнээс гаралтай агаад монголчууд ан авын газрыг хумин нэгэн зэрэг давшилхийлэн явах үед эгнээнээс хоцрон булан мэт болж булагнасан, орхигдсон газрыг түргэлэн хураан авч ирэхүйг тамах” хэмээдэг гэжээ. Тама нь өөр өөр аравт, зуут, мянгатаас халж шинээр эмхлэн байгуулсан тусгай зориулалтын цэрэг байсан гэжээ.

... Тама буюу тамачин гэх энэ нэр томьёо монголчуудын гадагш хийсэн аян дайнтай холбогдон гарч ирсэн. 1217 онд Мухулай жанжин Алтан улсад довтлон ялалт байгуулж өөрийн харьяаны цэргүүдийг эзлэн авсан газраа сахиул цэргээр үлдээснээр анх тама цэргийн үндэс тавигдсан гэж үздэг. Юань улсын  судрын 123-р бүлэг “хүргэн буха”-гийн намтарт: “Их хаан өрлөг жанжин Мухулайд таван овог аймгийн тамачин  хуваарилан өгөв. Хүргэнбухаг таван овог аймгийн цэргийн хошууч юаньшуайгаар томилов” гэж бичсэн байдаг....

...Өгөөдэй хааны үед тама цэрэг Иран, Солонгос зэрэг оронд очиж үүрэг  гүйцэтгэж байсан байна. Мөн Хубилай хаан Бат хаанаас 3000 орос цэрэг авч хятад газар тамачи цэрэг болгон суулгаж байсан баримт байдаг.  

Харь газар эзэн хааны зарлигаар явж тэндээ удаан хугацаагаар сууж алба хаадаг тама цэргийн алба нь үнэхээр хүнд байсан юм. Хятад газар суулгасан тама цэргүүдээс тал нутгийн зүг зугтан оргох үзэгдэл байсан. Тама цэргийн удирдагчаар хаан төрийн өмнө буруу зүйл хийж алдаа эндэгдэл гаргасан болон ихэс дээдсийн өмнөөс арсалдан тэмцсэн жанжинг шийтгэл болгон явуулах тохиолдол бас байжээ. Кипчак нутагт байлдаж явахдаа Батыг сахалт эмгэн хэмээн доромжилж, эрх тушаал булаалдсан Гүюгийн тухай Өгөөдэй хаан сонсоод: “зах хол газрын захирагч болгож таван хурууны хумсыг тамтартал давтмал хатангу балгадад авируулья” гэж хэлж байжээ. Эндээс харахад тама цэрэг нь харь газар оронд дайсны дунд сууж, хамгийн хүнд хэцүү үүрэг даалгаврыг биелүүлдэг байжээ...

Доктор Ж.Базарсүрэнгийн бичсэнээр тама цэрэг нь 20-р зуунд АНУ-ын Зэвсэгт хүчинд үүсгэн байгуулсан “түргэн байрлуулах хүчин” болон бусад улсын ийм маягийн цэрэгтэй үүрэг, зориулалтын хувьд ижил байжээ гэсэнтэй санаа нэг байгаа бөгөөд мөн Тама цэргийн гүйцэтгэж байсан үүрэг нь өнөөгийн манай энхийг сахиулах хүчний өвөг хэлбэр байсан  гэж хэлж болох талтай” гэсэн сонирхолтой баримт саналууд олны анхаарлыг татаж байв.

http://www.soyombo.mod.gov.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=786:2012-11-16-03-22-34&catid=41:2011-03-31-19-19-40&Itemid=60

Батухан отправил Хубилай хану отряд "тама" состояших из 3000 русских солдат.

[Steppe Man]

Тама (казахский род)

[править | править код]

Материал из Википедии — свободной энциклопедии

Текущая версия страницы пока не проверялась опытными участниками и может значительно отличаться от версии, проверенной 19 февраля 2019; проверки требуют 10 правок.

 

Перейти к навигацииПерейти к поиску

Тама — казахский род, являющийся одним из семи подразделений племени Жетыру в составе Младшего жуза.

Содержание

• 1Родовой состав
• 2Тамга и Уран (родовой клич)
• 3Анализ Y-DNA
• 4Этноним
• 5Этническая история
• 6Территория расселения
• 7Известные представители
• 8Примечания

Родовой состав[править | править код]

Подроды:

• Есенгельды
  • курак
  • жабал
  • аташал
  • даулеткельды
  • кызылкурт
  • кенжебай
• Жогы
  • молдас
  • айдар
  • шагыр
  • козей
  • есенабыз
  • суттыабыз
  • куттыабыз

Тамга и Уран (родовой клич)[править | править код]

• Уран «Карабура»
• Тамга  кос алип,  тарак.

Анализ Y-DNA[править | править код]

По последним данным казахского ДНК-проекта известны гаплотипы 5 представителей рода тама, 4 являются носителями Y-хромосомная гаплогруппа C3 и 1 носитель гаплогруппы R1a^[1][2].

Антропологически — представители южносибирской расы (ск. диа. — 147 мм, рост бороды — 2.12 бал., эпикантус — 15 % мужчин, дл. тела — 166,5 см.)^[3].

Говорят, главным образом, на западных говорах казахского языка.

Этноним[править | править код]

Этноним «тама» распространён среди немногих народов. Исследователи казахов, зафиксировавшие у них этноним «тама», отождествляют его с названием племени тума, которое упоминается Рашид-ад-Дином в составе монгольских племён^[4]. По одной из версий этимоном этнонима тама является термин «тама», обозначающий монгольские войска, направляемые на постоянное проживание в завоеванных областях для охраны границ и поддержания порядка^[5][6]. В «Сборнике летописей» неоднократно встречается упоминание войск «тама» и воинская должность «ляшкар-тама» (командир войск тама). О. И. Смирнова и А. А. Семёнов указывают войска «тама» как корпуса, исключённые от основных владений и расквартированные в завоеванных областях для постоянного проживания и несения гарнизонной службы^[7]. В то же время И. П. Петрушевский указывает, что в «таму» брали «здоровую мужскую молодёжь» покорённых территорий^[8]. Узбекский этнограф и историк К. Ш. Шаниязов относит их к «отюреченным монгольским элементам»^[9]. Данный этноним встречается у ногайцев и узбековэтнографической группы курама.

Этническая история[править | править код]

В XIV-XVI вв. род тама во главе с героем Чурой Нарыковым играл большую роль в жизни Ногайской орды и Казанского ханства^[10]. Ногайская легенда о Чора батыре из рода тама была широко известна у крымских татар ^[11].

Территория расселения[править | править код]

Многочисленные представители рода тама проживают в бассейне реки Урал и его притоков (Западно-Казахстанская и Актюбинская обл., южные районы Оренбургской области РФ). Отдельные группы встречаются в верховьях реки Сырдарьи и реки Чу. Численность по данным 1898—1910 гг. от 53 до 70 тыс. человек, составляя 30,6 % казахского населения Актюбинского уезда, 12,8 % Уральского и 3,4 % Чимкентского. В Оренбургской области РФ по оценке 1926 года проживало около 8 тыс. представителей рода тама, что составляет 37 % казахского населения области^[12][3].

Известные представители[править | править код]

• Чура Нарыков — князь Казанского ханства, полководец.
• Есет Кокиулы — казахский полководец, тархан.
• Ыкылас Дукенов — казахский народный композитор-кюйши, кобызист, один из основателей школы кобыза.
• Сугир Алиулы - казахский композитор-кюйши, ученик Ыкыласа Дукенова.
• Жаппас Каламбаев — казахский композитор, кобызист, заслуженный деятель искусств Казахской ССР (1944), ученик Сугир Алиулы.

[Steppe Man]

тама цэргүүд.

[asan-kaygy]

23.08.2019 в 15:00, Turkmen Aday сказал:

Разве Тама не Алшыны по гапле?

нет.

Тана да, Тама нет

[Steppe Man]

Quote

§ 274. Между тем Чормахан-хорчи привел к покорности Багдадский народ. Получив известия, что тамошняя земля хороша и славится хорошими товарами, Огодай-хан повелел Чормахан-хорчину оставаться там в должности баскака-танмачи и ежегодно поставлять ему следующие местные произведения: желтое и литое золото, златотканные парчи и штофы с золотыми вышивками, жемчуга, перламутры, длинношеих и длинноногих западных коней, темногнедых верблюдов-элеут, павлинов, верблюдов-кичидут, вьючных мулов-хачидут и обыкновенных мулов-луусут. Посланные в помощь Субеетаю царевичи Бату, Бури, Гуюк, Мунке и все другие царевичи, покорив народы Канлин. Кипчаут и Бачжигит, разрушили города Эчжил, Чжаях и Мегет, а также совершенно разгромили и полонили Орусутов. Они полностью покорили Асутов и Сесутов, а также население городов Белерман, Керман-кива и прочих городов, поставили даругачинов и танмачинов и возвратились на родину. Относительно Есудер-хорчина, который был послан в помощь Чжалаиртай-хорчину, уже давно находившемуся в походе против Чжурчжетских Солонгосцев, относительно Есудер-хорчина последовало повеление о назначении его тамошним баскаком танма.

 

[Steppe Man]

Чормаган хорчи

 

 

Чормаган (Чормаган, Чормуган) хорчийн хувьд төрсөн он сар нь түүхийн сурвалж бичгүүдэд байдаггүй. Түүхэнд бичсэнээр Сөнөд аймгийн хүн гэж тэмдэглэгджээ.

Урьд Чингис хаантай Инд мөрний дэргэд болсон тулалдаанд бут ниргүүлсэн Желлал Аддин хэсэг хугацаа өнгөрүүлсний эцэст тарсан хорезмчуудаа цуглуулж Арменийг эзлээд Газни хотын дэргэд Гүрж, Армений хамтарсан цэргийг бут ниргэж, Гүржтэй найрамдах бодлого явуулж байсан. Дараа нь монголчуудтай байлдах хэрэгтэй учраас бэлтгэлтэй цэргээ тараахыг хүссэнгүй. Энэ мэдээг Өгэдэй хаан дуулж 4 түм цэргийг Чормаган хорчид өгч, Желлал Аддиныг нуга дарах зарлиг өгсөн. Харин яг энэ үед их хуралдай болж, Цагадай хааны саналаар Чингисийн угсааны 13 хөвгүүн оролцсон, Орос болон Европыг эзлэх их цэрэг мордоход зүүн талаас нь хамгаалж, Кавказыг дайлах 3 түм цэргийн ерөнхий жанжнаар Чормаган хорчи томилогдов. Тэрээр цэргээ 7 ангид хувааж, Желлал Аддины довтолгоонд сүйрсэн Гүрж, Армен дорвитой эсэргүүцэл үзүүлж чадахгүй гэж үзэж байсан нь оновчтой болж, бараг эсэрүүцэлгүй шахуу монголчуудын гарт оржээ. Кавказыг дайлахад Азербайжан идэвхтэй эсэргүүцэл үзүүлж байсан тул ихэнх хотыг нь галдан шатаасан байна. Кавказын улсуудын найдаж байсан гүржүүд эсэргүүцэж гавиагүй учир Кавказ нь 2 жилиййн дотор монголчуудад эзлэгджээ.

Чормаган 1241 оны орчимд нас нөгчсөн бөгөөд орыг нь түүний туслах Байжу залгажээ. Чормаганы хүү Ширамун хожим Ил хаадын улсын Хүлэгү, Абаха нарт хүчин зүтгэж байв^[1]. Мөн охин Есүхэн нь Гүржийн VII Давид хаантай гэрлэжээ^[2].

 

Quote

§ 274. Čormaqan-qorči Baqatat-irķen-i elseulĵuui. Tere ğaĵar sain, et sain keekdemui, keen medeĵu, Oķodai-qağan ĵarliq bolurun: “Čormaqan-qorči-i mun tende Tanma sauĵu: šira altan; širamal; altatan naqut; načidut dardas; subut; tanas; ķuĵuķu urtus kol undur tobičaut; ķuriŋ eleut; daus-i; kičidut; ačiana qačidut; laosasut—hoan-tur ķurķeulĵu ilen atqun!” keeba. — Subeetai-Baaturun ķeĵiķe aylaqsat: Batu, Buri, ķuyük, Muŋke, teriuten oloan Kout — Kaŋlin, Kibčaudi, Baĵiğidi oroulĵu; Eĵil, ĵayaq, Meķet-balağasu ebdeĵu, Orusudi qiduĵu, uluttele talaba. Asut, Sesut, Bolerman, Kerman-Kiwa teriuten balaqadun (??) irķeni daouliĵu elseulĵu, Daruqačin, Tanmačin-i talbiĵu qariba. Urida ĵurčes Solonqas-tur ayalaqsan ĵalairtai-qorči-in ķeĵiķe Yesuder-qorčini ayalaulba. Tanma sautuğai! keen ĵarliq bolba.