Казахский язык

[кылышбай]

14 минут назад, Аrсен сказал:

Слушайте вам самим казахам не стыдно?

Я не казах знаю казахский больше чем вы сами и радею за казахов. А вы тут устроили - не считается, он с юга! Вы тоже в духе АКБ будете нести ересь?

Это автор - земляк АКБ. Который писал как и есть правильно, и я уверен, что он намного был грамотнее на счет родного языка! Еще будут вопросы? Впредь ищите сами себе доказательства. Для этого есть клавиатура и желание!

Скрытый текст

Дихан Абилев родился 1 октября 1907 года в Баянаульском районе в ауле Моялды-булақ у озера Жасыбай. Затем семья переехала в город Семипалатинск. Окончив Семипалатинский сельскохозяйственный техникум, он работал в советских учреждениях, учительствовал в начальной школе. В 1926 году в семипалатинской областной газете «Қазақ тілі» появились первые стихи Абилева «О Красной Армии». В 1932–1934 годах он заведовал отделом партийной жизни в редакции карагандинской областной газеты «Ленин туы». Тогда же поступил и в 1937 году закончил Казахский коммунистический институт журналистики в Алма-Ате.

 

все-все, я понял, значит писали жулдЫз. я и вправду не знал кто автор. просто Сталин и сразу ассоциации с Жамбылом

[кылышбай]

6 минут назад, RedTriangle сказал:

Не понимаю о чем спор. На востоке нашей республики, в родине Абая, все действительно говорят жұлдұз. Я думал что во всех регионах так разговаривают.

надо б уточнить как в Караганде каркаралинсике и жанааркинские произносят. у нас строго жулдЫз. а жулдУз похож на узбекский: у них тоже сингармония юлдУз а не юлдИз

[RedTriangle]

21 минуту назад, Аrсен сказал:

Дихан Абилев и есть выходец из родины Абая. 

Вы кто по образованию? 

Дело в том, что я там родился, вырос и ездил по районам и ауылам. Действительно там все говорят жұлдұз, и практически все виды произношения совпадают с вариантами которые писал АКБ.

Другое дело, я думал что во всех аульских местах почти во всех регионах РК, или во всех, люди так разговаривают, и продолжаю так думать.

Дихан Абилев не знаю зачем так писал. Не знаю почему люди решили что правильно писать слова так и так, как сегодня у нас принято. Я лично сколен думать что в работах тех людей были ошибки, и лучше по возможности их пересмотреть.

[кылышбай]

8 минут назад, RedTriangle сказал:

Дело в том, что я там родился, вырос и ездил по районам и ауылам. Действительно там все говорят жұлдұз, и практически все виды произношения совпадают с вариантами которые писал АКБ.

Другое дело, я думал что во всех аульских местах почти во всех регионах, или во всех, РК, люди так разговаривают, и продолжаю так думать.

Дихан Абилев не знаю так писал. Не знаю почему люди решили что правильно писать слова так и так, как сегодня у нас принято. Я лично сколен думать что в работах тех людей были ошибки, и лучше по возможности их пересмотреть.

это не у нас одних так. вон есть русский, узбекский литературные, сложенные на основе ОДНОГО из диалектов/говоров: русский на основе церковно-славянского, в кот. много от юж. славян (болгар), а узбекский - на основе ферганского+шахрисабзского диалектов (если не изм. память). но при этом когда становились эти лит. языки многие русские и узбеки продолжали говорить на своих особенных диалектах/говорах (и продолжают). другое дело, что с приходом массовой информации, телевидения, единого образования, больших городов этот литературный язык волей неволей начинает вытеснять все эти говоры/диалекты. т.е. понятие литературного языка связано с появлением письменности, книг чтобы была единая норма

[RedTriangle]

4 минуты назад, кылышбай сказал:

это не у нас одних так. вон есть русский, узбекский литературные, сложенные на основе ОДНОГО из диалектов/говоров: русский на основе церковно-славянского, в кот. много от юж. славян (болгар), а узбекский - на основе ферганского+шахрисабзского диалектов (если не изм. память). но при этом когда становились эти лит. языки многие русские и узбеки продолжали говорить на своих особенных диалектах/говорах (и продолжают). другое дело, что с приходом массовой информации, телевидения, единого образования, больших городов этот литературный язык волей неволей начинает вытеснять все эти говоры/диалекты. т.е. понятие литературного языка связано с появлением письменности, книг чтобы была единая норма

Это понятно. Я лишь хотел объясниться что у нас на востоке так и говорят.

[arkuk]

6 часов назад, Аrсен сказал:

Здесь мы видим - журек пишется так же как и произносится... Это 30 годы прошлого века

Если дать волю всем "новоявленным знатокам" - то испоганят казахский язык по своим понятиям... 

Как-то по радио  "НС"  вроде, слышал  дикторша говорит: - Джүрөктөн джүрөккө.

[кылышбай]

38 минут назад, arkuk сказал:

Как-то по радио  "НС"  вроде, слышал  дикторша говорит: - Джүрөктөн джүрөккө.

также на севере говорят ДЖӘ вместо ЖА

[arkuk]

3 часа назад, RedTriangle сказал:

Не понимаю о чем спор. На востоке нашей республики, в родине Абая, все действительно говорят жұлдұз. Я думал что во всех регионах так разговаривают.

Повторяю, в начальных классах даже есть правила вернописания и вернопроизношения определенных слов. Так же, есть вероятность что человек который решил это слово писать как жұлдыз вдохновился правилам русского языка, где к примеру пишется молоко вместо малако. Так сказать, может думал таким образом опрестижить или удревнить наш письменный язык.

В нашей семье, я с детства всегда говорил и говорю и жулдыз и жулдуз, как-то не задумывался - что правильно.

[SuEr]

Руст закрыл тему Казахская кухня 2,поэтому пишу здесь.Для АКБ.Ув.АКБ в пылу спора вас часто заносит не туда,мне кажется.Теперь про (қалжа)(қалжа беру,қалжа апару) это мероприятие чисто для женщин.Мужчины там не присутствуют(говорят волосы выпадут на голове).Это мероприятие(қалжа бареді)обычно проводит мать роженицы в доме у своей сватьи,если молодые живут с родителями конечно.А (шілдехана) обычно , это той для всех.

 

[Ashraf]

В 03.12.2017 в 08:33, Аrсен сказал:

Көзімнің қарасы
Көңілімнің санасы
Бітпейді іштегі
Ғашықтық жарасы

Қазақтың данасы
Жасы үлкен ағасы
"Бар" демес сендей бір
Адамның баласы

Жылайын, жырлайын
Ағызып көз майын
Айтуға келегнде
Қалқама сөз дайын

Жүректен козғайын
Әдептен озбайын
Өзі де білмей ме
Көп сөйлеп созбайын

Песня Абая, где журек пишется так же как и произносится. Почему бы Вам самому не поискать?

Красивая песня! Особенно понравилась тюркская поэтическая фигура- gözümün qarası- (гёзюмюн гарасы) - Көзімнің қарасы.

[АксКерБорж]

2 часа назад, SuEr сказал:

Руст закрыл тему Казахская кухня 2,поэтому пишу здесь.Для АКБ.Ув.АКБ в пылу спора вас часто заносит не туда,мне кажется.Теперь про (қалжа)(қалжа беру,қалжа апару) это мероприятие чисто для женщин.Мужчины там не присутствуют(говорят волосы выпадут на голове).Это мероприятие(қалжа бареді)обычно проводит мать роженицы в доме у своей сватьи,если молодые живут с родителями конечно.А (шілдехана) обычно , это той для всех.

 

Ув. SuEr, в субботу жена идет на "қалжа", правильно говорите, там будут одни женщины, я не иду.

"Шілдехана" это то же самое, но термин у нас не используется. Попытки сделать из них 2 разных праздника неуместны. Это один праздник в честь рождения ребенка, который можно проводить хоть при выписке из роддома, хоть на 40-й день, хоть чуть позже, причем где угодно, хоть у матери, хоть у сватьи, хоть у бабушки. И хоть в тесном кругу, хоть пир на весь мир.

 

[АксКерБорж]

В 04.12.2017 в 21:38, arkuk сказал:

Как-то по радио  "НС"  вроде, слышал  дикторша говорит: - Джүрөктөн джүрөккө.

 

Кстати СМС-ки от ЧС после моего обсуждения в этой теме стали приходить правильно, по северному, вместо "буркасын" (снежная метель) стали приходить сообщения "боран" (снежная метель).

 

Может кто-то из них читал форум? Неужели совпадение?

 

[АксКерБорж]

В 04.12.2017 в 19:11, RedTriangle сказал:

Дело в том, что я там родился, вырос и ездил по районам и ауылам. Действительно там все говорят жұлдұз, и практически все виды произношения совпадают с вариантами которые писал АКБ.

 

У меня есть много интересных наметок по лексике, фонетике, поговоркам, традициям. Кудай жазса запощу в этой теме как выберу время.

Лишь бы кто-нибудь чересчур согымистые не превратили опять обсуждения в Дом Кухню 2.

 

[Аrсен]

4 часа назад, SuEr сказал:

Руст закрыл тему Казахская кухня 2,поэтому пишу здесь.Для АКБ.Ув.АКБ в пылу спора вас часто заносит не туда,мне кажется.Теперь про (қалжа)(қалжа беру,қалжа апару) это мероприятие чисто для женщин.Мужчины там не присутствуют(говорят волосы выпадут на голове).Это мероприятие(қалжа бареді)обычно проводит мать роженицы в доме у своей сватьи,если молодые живут с родителями конечно.А (шілдехана) обычно , это той для всех.

 

Уважаемый SuEr, да бесполезно, что либо с ним обсуждать 

[Аrсен]

Уважаемый Almaty, привожу список книг китайских казахов где присутствует слово "Коктем". Они вроде бы кереи.

Жәди Шәкенұлы. Қытай қазақтары

Жарық көрген күй кітаптарын атай кетсек, "Күй толқы­ны" (Қ.Назарұлы, Шынжаң жастар өрендер баспасы, 1984 ж), "Күй қайнары" (Іле халық баспасы 1985 ж). "Жайма­шуақ" (К.Құсайынұлы, Шынжаң халық баспасы 1988 ж), "Көктем шуағы" (Ә.Мәлікұлы халық баспасы 1988 ж.), "Күй аңызы" (Шынжаң халық баспасы, 1994 ж) "Бейсенбі күйлері" (Шынжаң халық баспасы, 2006 ж) секілді көптеген кітаптар шықты.

И шилдехана -

Қазақ халқының бүкіл өмірі той-думанмен өтеді. Адам өмірге келгеннен о дүние құшағына аттанғанға дейінгі тұтас бір өмірінің тойсыз өтетін сәттері аз болса керек.
Шілдехана, жарыс қазан, ат қою салты, ат тергеу, сүйін¬ші, ит көйлек, бесікке салу, тыштыма, қырқынан шығу (қа¬рын шаш), тұсау кесу, байғазы, атқа мінгізу, сүндетке отыр¬ғызу, баланы оқыту, құдалық, қарғы бау, құдаласу, ұрын бару, жыртыс той, қоржын той, қыз танысу, қыз ұзату тойы, келін түсіру тойы, әмеңгерлік, аужар, беташар, көрімдік, өлі-тірі, отау той секілді дәстүрлердің көбі тоймен өтеді.
Соның ішінде Шынжаң қазақтарында баланың өмірге келгеннен кейінгі барлық салттары қазақ дәстүріне сай атқа¬рылып келеді. Шілдехана, ат қою, бесікке салу, қырқы¬нан шығару, тұсау кесу салттары дерлік шағын той түрінде өтеді. 

Скорее напишет, что это происки "южан" и начнет в своем репертуаре изворачиваться 

[Аrсен]

Буркасын - это слабая снежная метель, слабая снежная вьюга. Боран - это пурга, буран, буря, сильная метель. 

Каждый должен заниматься своим делом и не лезть туда где место только профессионалам!

[кылышбай]

18 часов назад, АксКерБорж сказал:

Ув. SuEr, в субботу жена идет на "қалжа", правильно говорите, там будут одни женщины, я не иду. 

"Шілдехана" это то же самое, но термин у нас не используется. Попытки сделать из них 2 разных праздника неуместны. Это один праздник в честь рождения ребенка, который можно проводить хоть при выписке из роддома, хоть на 40-й день, хоть чуть позже, причем где угодно, хоть у матери, хоть у сватьи, хоть у бабушки. И хоть в тесном кругу, хоть пир на весь мир.

т.е. калжа и шылдехана это одно и то же и в обоих случаях мужчины не приглашаются?

[АксКерБорж]

22 часа назад, Аrсен сказал:

Уважаемый Almaty, привожу список книг китайских казахов где присутствует слово "Коктем". Они вроде бы кереи.

 

Я привожу различия в лексике, фонетике, традициях, обычаях и быту не среди отдельных племен, а среди различных климатическо-географических регионов!

Так что больше такие вещи не пишите.

 

5 часов назад, Аrсен сказал:

Буркасын - это слабая снежная метель, слабая снежная вьюга. Боран - это пурга, буран, буря, сильная метель. 

Каждый должен заниматься своим делом и не лезть туда где место только профессионалам!

 

Неправда. В регионах, где существуют снежные метели никто их (хоть слабые, хоть сильные ) "бұрқасын" не называют, все называют "боран", а если метель слабая или только начинается, то говорим "борандатып тұр". Если поземка, то говорим "борасын".

Если бы в снежных северных и северо-восточных регионах страны использовалось бы слово "бұрқасын", то в русском языке сейчас использовалось бы слово не "буран", а "буркасун".

 

5 часов назад, кылышбай сказал:

т.е. калжа и шылдехана это одно и то же и в обоих случаях мужчины не приглашаются?

 

У нас не приглашаются, приглашают ли мужчин у вас утверждать не буду, вам виднее.

 

[Аrсен]

25 минут назад, АксКерБорж сказал:

 

Я привожу различия в лексике, фонетике, традициях, обычаях и быту не среди отдельных племен, а среди различных климатическо-географических регионов!

Так что больше такие вещи не пишите.

 

 

Неправда. В регионах, где существуют снежные метели никто их (хоть слабые, хоть сильные ) "бұрқасын" не называют, все называют "боран", а если метель слабая или только начинается, то говорим "борандатып тұр". Если поземка, то говорим "борасын".

Если бы в снежных северных и северо-восточных регионах страны использовалось бы слово "бұрқасын", то в русском языке сейчас использовалось бы слово не "буран", а "буркасун".

 

Будьте добры не указывайте мне, что писать, а что нет.

Китайские казахи вроде бы климатически относится к вашему региону 

Вы за всех не отвечайте, отвечайте за себя. Мы уже поняли, что ваши слова ничего не стоят.

Можете привести хоть кучу лжепримеров 

[кылышбай]

1 час назад, АксКерБорж сказал:

У нас не приглашаются, приглашают ли мужчин у вас утверждать не буду, вам виднее.

1. каркаралинские каракесеки к СВ региону относятся?

2. мать говорит что раньше это были чисто женские посиделки, а сейчас ходят и мужики

[Аrсен]

Қара дауыл, қара жел

Қазақтың танымында жел – қыс пен жаздың қандай болатынын болжайтын синоптиктік хабаршы. Себебі күзде және көктемде жиі соғатын желдің күш-қуаты мен бағытына қарап, халық алдағы жыл мезгілінің жайлы, жайсыз болатынын аңғарып, соған орай қыс немесе жаз қамын алдын ала ойластыратын болған. Осы бір табиғаттың тылсым күші қыс мезгілінде ашуына енсе, дауылға, одан әрі боранға ұласатыны белгілі. Сондықтан біз күн салқындай бастағанда байқалатын жел атауларын жинақтап ұсындық. Жалпы алғанда тілімізде кездесетін желдің түрлерін топтастыратын болсақ, төрт мезгілге ажыратып көрсетуге болады. Бұдан қазақ тілінде желге берілген атаулардың түрі өте көп екенін аңғарамыз. Демек, жеріміздің табиғи жаратылысы сан түрлі жел бар, ашулы дауылы бар, адам адастырар бораны бар құдіретті күшке ие.

Қара дауыл – екпінді, шаң-топырақты көтерген сойқанды, суық ызғарлы жел.
Қара жел – Жауын-шашынсыз азынап соққан өкпек жел.
Жаяу бұрқасын – ызғары шамалы ғана қарлы жел.
Жібек жел – салқын самал.
Мырза жел – ақырын соққан баяу жел.
Азынау жел – гуілдеп соққан аңқыма жел.
Алтын күрек – оңтүстіктен үзбей соғып, қыстың соңғы қарын күрт ерітетін жылы жел.
Боранды жел – қарды бұрқыратып ұйытқып соғатын ысқырық жел.
Борасын – қиыршықтап борайтын сырғыма жел.
Бұрқасын – жерге түскен қарды суырып соғар бәсең жел.
Дауыл – шаңдатқан, борандатқан, алай-дүлей осқырған жел.
Жатаған жел – төмен, жер бауырлап ескен жел.
Желең жел – сәл-пәл соғатын жел.
Желемік – әлсіз жел. Мұны өлкек, ексім деп те айтады
Жоғары жел – биіктен үйірген жел.
Ексім жел – екпінді, қарқынды жел; өкпек жел.
Ебі  жел – шығыстан соғатын жел.
Ебі – қара ебі және ақ ебі болып бөлінеді. Қара ебі жазда, жер қарада, ақ ебі қыста қар ұшырып соғады.
Ескек жел – есе соққан жел.
Еспе жел– желпінді еспек жел.
Зулама жел – іркілмей соғатын екпінді жел.
Көк дауыл – аязды қарлы боран.
Көлденең жел – кесе көлбеу жел.
Қайтыс жел – қарқыны басылған жел.
Қарыма жал – бет қаритын өткір жел.
Қара құйын – топырақ, құм боратқан жел.
Қарсы жел – жүріс бағытқа қарсы соғатын жел.
Қума жел – қуалай соғатын жел.
Өксік жел – ышқынған қатты жел.
Тентек жел – ала құйын есер жел.
Үрме жел – екпіні бір басылып, бір көтеріліп соғар жел.
Үскірік жел – күзгі, қысқа құрғақ, суық жел.
Ызғырық жел – өңменіңнен өтер суық жел.
Ықтырма жел – адамды, малды ықтырып, бет қаратпайтын суық жел.

[Аrсен]

Ақ жорға

Қыстың қаталдығын көрсететін табиғи дүлей күштің бірі – боран. Қарды бұрқыратып, ұйытқып соғатын күшті жел ретінде танылатын боранды қазақ халқы оның дүлей күшіне қарай, ашуы­на қарай, бағытына қарай, уақытына қарай, ұзақтығына қарай түрліше атайды. Тіліміздегі боранның түрлерін жинақтай келгенде, боранның түрлі мінезді болатынын аңғардық.

Ақ боран – көз ашқысыз, желдете жауған қарлы боран.

Ақ түтек боран – алай-түлей түтеген боран.

Ақ шұнақ боран – бір мезгіл соғатын шыңылтыр аяздағы қарлы боран.

Аққұйрық боран – құрғақ аязды күні қарды ирелеңдете, бұралаңдата соғатын боран.

Ақ жорға – қысқы аязда жоннан ойға қарай соғатын, қарлы бұрқасын, боран.

Алай-түлей түтеген боран – ұйытқыған немесе бората соққан қатты жел.

Алақаншық боран – бір бәсеңдеп, бір ұйытқып соққан боран.

Дауыл боран – осқырған жел.

Долы боран – екіленіп соғатын боран.

Жаяу боран – жаңа түскен үлпек қарды жер бетінен не қатқан қар үстінен үрген еспе боран.

Жөпшеңді боран – кәдімгі боран.

Қара боран – түтеген шаңды аспанға көтеретін боран.

Құм боран – құмды, топырақты суырып, ұйытқи соғатын боран.

Майлы боран – қойны-қонышқа кеулеп соғатын қарлы боран.

Сұрапыл боран – қаруы қатты боран.

Сырғыма боран – қарды үрлеп жер бауырлай соғатын боран.

Тас боран – суырып соққан күші қатты боран.

Тентек боран – бір күшейіп, бір басылып соғатын боран.

Түтек боран – алай-түлей боран.

Ұйтқыма боран – ұйытқи соққан қарлы боран.

Үскірік боран – құрғақ, суық боран.

Ызғырық боран – өңменнен өтер ызғарлы боран.

[Аrсен]

Ала қанат қар

Аяз бетті қаритын болса, қар ызғары табаннан өтіп, бойды шымырлатады. Дегенмен, қысқы табиғи құбылыстардың ішінде қарға берілген бейнелі этипеттерді жинақтай келгенде, нәзіктік, мамық, сүйкімділік сияқты эстетикалық танымның жоғары болғанын байқадық. Расында да, қар – табиғаттың әсем жаратылысы. Халық түсінігінде де қар жауса ауа тазарып, ауру-сырқау жойылып, жердің құнарлануына ықпал болатынын дәйектейтін деректер көп-ақ. Сондықтан қар халық танымында тазалық, пәктік, нәзіктік нысаны ретінде бейнеленген.

Ақ қар – жаңа жауған тап-таза қар.

Ақша қар – жаңа жауған ұлпа қар.

Ала қанат қар – бір жерде бар, бір жерде жоқ, бір жерде жұқа, бір жерде қалың қар.

Жапалақ қар – түйіршіктері ірі-ірі қар.

Көбік қар – жаңа жауған құрғақ, үлпілдек жұмсақ қар.

Күпсек қар – қалың жауған ұлпа қар.

Үлпілдек қар – өте жұмсақ, үлбіреген жаңа жауған қар.

Күртік қар – нығыздалған, соқталанған қар; қар үйіндісі.

Омбы қар – белуарға дейін қалың түскен күртік қар.

Қасат қар – ұзақ жатқан, қатып қалған қалың қар.

Қиыршық қар – жентектелген түйіршік қар.

Қырбақ қар – жұқа жауған қар.

Қырбық қар – ұшқындап жауған, жұқа қар.

Сонар қар – алғаш жауған қар.

Ұлпа қар – жаңа жауған жұмсақ қар.

Үрме қар – жел үрлеп тығыздап тастаған қар.

Үлпек қар – жеңіл,ұлпа қар.

Кебіс басы қар – жұлықтан аса жауған, тобыққа таяу, кебіс батарлық қар қалыңдығын нақтылайтын халықтық өлшем.

Еспе қар – ақпа, сусымалы, бос, борпылдақ қар.

Сіреу қар – тізеден келер тұтас қар.

Мамық қар – жұмсақ, үлбіреген қар.

Мұздақ қар – үстін мұз торлаған, көкшіл түсті, беті жылтыр сырғанақ қар.

Сүрі қар – ерте түсіп ерімей, қыс бойы қалыңдаған, тозаң топырақ сіңіп беті күлгін тартқан нығыз қар.

Жылбысқа қар – ери жауған қар.

[arkuk]

18 минут назад, Аrсен сказал:

 

Меня терзают смутные сомненья, откройте лицо Арсен- не отстану я. Қазақсынба?  руын кім?

[Almaty]

10 часов назад, кылышбай сказал:

т.е. калжа и шылдехана это одно и то же и в обоих случаях мужчины не приглашаются?

Калжа и Шилдехана это только у АКБ, сморозившего сию глупость, одно и тоже, у остальных казахов это два разных праздника.