Казахстан

[vbyubzy]

Меньшинсто (диаспора) изменило название большинства? И такое бывает?

Бывает, АКБ, бывает, недаром именно у вас в Казахстане появилось требование о переименовании русских топонимов Казахстана на казахские, бытовавшие до освоения целины. Хотя у вас там и ойратских топонимов предостаточно.

[АксКерБорж]

Бывает, АКБ, бывает, недаром именно у вас в Казахстане появилось требование о переименовании русских топонимов Казахстана на казахские, бытовавшие до освоения целины. Хотя у вас там и ойратских топонимов предостаточно.

О чем вы, Vbyubzy? Ваш пример, как говорится, ник селу, ни к городу.

[enhd]

Меньшинсто (диаспора) изменило название большинства? И такое бывает?

Бывает, потому что том регионе живут казахи в основном.

[Махамбет]

Монгольские казахи по менталитету -почти монголы.Будьте осторожны!

Вы не боитесь быть отюреченными монг.казахами

[Hooker]

Вы не боитесь быть отюреченными монг.казахами

Я не отюреченный монгольский казах,мой предки никакого отношения не имели к термину "кaзах".

[Махамбет]

Я не отюреченный монгольский казах,мой предки никакого отношения не имели к термину "кaзах".

Вы меня не поняли

[77759]

Житель UB-YOUBE-УБ-Улаанбаатар.

происхождение-Баян-Уул сомон.Говь-Алтай аймаг.Баатар вангийн (Баатар засгийн) хошуу.Засагт Хан аймаг.

Сэцэн засгийн хошуу-Это хошун сартуулов (сартов).

Также алтайцы(жители южных сомонов Говь-Алтая)называют 3х северных сомонов ( Xөхморьт,Баян-Уул,Жаргалан) Сартуулскими.

Дружище Хукер! Как я понял на этой карте АТД не сегодняшнего дня?

[Hooker]

Да.До 1921 года.

[77759]

Да.До 1921 года.

А по Баян-Ольгейскому аймаку есть подобное? Точнее по тогдашнему Кобдосскому округу. По казахским хошунам, или уже попозже по сомонам?

[Hooker]

А по Баян-Ольгейскому аймаку есть подобное? Точнее по тогдашнему Кобдосскому округу. По казахским хошунам, или уже попозже по сомонам?

XVII зууны эхээр Монголын ойрад аймаг, тухайлбал Зїїнгар улс Казахын хаант улсад цємрєн, умардаас Бухар. Хивийн улсын феодалууд халдан тїрэмгийлснээс Казахын хаант улс хїчин буурч, сарнин хуваагдаад нэг хэсэг нь Орос улсыг тїшин дагаж, зарим нь Синьжянд ойд гарч Манж чин улсын харьяат болсон байна. Ингээд XVIII зууны хоёрдугаар хагасаас (1780 оноос) Абул Мамбет хааны харьяат казахууд Дорнод Туркестанд нутаглан Хар Эрчис, Алтайн газраар суух болжээ. Тэр цагт Казахын нийгмийн бїтэц нь ноёд дээдэс болох хан, султан хийгээд тэдний албат ард тюленгїт болон сурвалжтан бий, бай, батырь: ислам шашны їйлчинходжь, мулла (молда) нараас бїрэлдэж байв. Хїн амын олонх харц ардын дотор шаруа кедей, байгуш хэмээх ядуус багтаж байжээ.

Алтайн казахууд угтаа Казахын Дунд зуутын Керей омгийн хїмїїс бєгєєд тэд нар нь Уах керей, Абах керей, Ашамайлы гэсэн 3 янз болно. Їїнээс Монголд шилжин нуталагсад нь Абах керей, Найман казах болно.

Абах керейчїїд нь дараах 12 том овог болно. Їїнд: Молхы, Ители, Жадик, Жантекей, Шерїїч, Меркит, Шьбыр-Айгыр, Каракас, Кенсадаж, Жастабан, Шимойын, Сарыбас зэрэг бєгєєд эднээс Жадик, Жантекей, Шерїїч овог Каба, Бауыршин, Эрчис голд, Шыбыр-Айгыр-Кабад, Каракас-Тїргэн, Кек толгой, Чингэл, Булганд: Кенсадак-Эрчист: Цастабан-Эрчисийн Ширикши гэдэг газар: Шимонын-Буурал толгойд: Сарыбас-Чингэл, Булганд нутагладаг байжээ. Эдгээр 12 овгийг захирсан Їкерда (Бїгдийн дарга), захирагч занги, цїз-баш (зуутын дарга), элїбаш (тавьтын дарга) зэрэг албан тушаалтнууд байсан байна.

Казахын хїн ард Манж-Хятадын болон нутгийн феодлалуудын дарлалуудын дарлалд нэрлэгдэн, бэлчээр нутгаар хавчигдан ядуурсны дээр XIX зууны дунд їеэс Синьжянд болслого їймээн дэгдэж тїїний хєлд туйлдсаны улмаас 1864 оноос эхлэн Алтайгаас Ховд уруу казах хїмїїс нїїдэллэн ирэх болжээ. Ингээд 1867-1870 онд бїр отол омгоороо шилжин нїїх хєдєлгєєн єрнєж, Кебеш баатраар толгойлуулсан Жантекей овгийнхон Сумдайрах, Єрмєгт, Шигиртэй, Хуримт зэрэг газраар нэвтрэн Булган, Дэлїїн, Толбод хїрч: Жылкышийн тэргїїлсэн Шерїїч овгийнхон Даян, Улаанхусын газар ирж, нутгийн урианхай ноёдоос газар тїрээслэн авч аж тєржээ. Їїний дараа 1890-ээд онд Шыбыр-Айгыр, Каракас, Молхы зэрэг бусад овгийнхон нїїж ирсэн байна. 1895 онд Ховдын амбанд 9 цагааны бэлэг барьж, байралнасан газраа батлан суух зєвшєєрєл олж авчээ. Нїїн ирсэн овгуудын захирагчид эрх ямбаа булаалдан тэмцэлдэж, зарим їед олон хїний амь сїйтгэж, ард тїмнийг зовоох нь цєєнгї<> болов. Тийм мєргєлдєєний нэг нь 1900 оны їед Шерїїч, Жадик овгийн тэргїїлэгчдийн хооронд болсон байлдаан болно. Эдгээр омгийн цэлдээд эцэст нь Шерїїч нь дийлж, казахуудыг баримтлан захирах овог нь болов.

1912 онд Монголын баруун хязгаарыг тїйвээж байсан дээрэмчин Дамбийжанцагийн їймээний їед казахууд хїнд хэлмэгдэн, гурван хэсэг тасарч нэг хэсэг нь Алтай давж, нєгєєдїїл нь Орос нутагт орж Чїйн голд орогнож байгаад 1913-1914 онд Сукурбайн захирсан Шерїїч овгийнхон Алтайгаас, Киюбайн толгойлсон Санрау (Шерїїчийн нэг хэсэг) овгийнхон Оросоос, Кыланы тэргїїлсэн Бахад (Мєн шерїїчийн нэг хэсэг) овгийнхон Увсын хязгаараар эгэн, анх нутаглан идээшсэн газраа буцаж ирсэн байна. Энэ їед казахууд нь бараг овог аймгийн зохион байгуулалттай тархай бутархай амьдарч байлаа. Тэр цагт Монгол оронд Манжийн захиргаа устаж, тусгаар улс байгуулагдсан учир казахууд Монгол улсад дагаар орох хїсэлтээ Богд гэгээний засгийн газарт гаргасан бєгєєд тїїнийг нь ёсоор болгон 1917 оны 3-р сарын 23-нд казахууд Монгол улсын жинхэнэ харьяат болж. Хошуу сумын зохион байгуулалт хийж, тэдгээрийн толгойлогчдод зэрэг хэргэм, тамга олгон, хошуу нутаг захируулах болгожээ. Казахын анхны хошууд нь Шерїїч, Шыбыр-Айгыр, Ботохара хэмээх 3 хошуу болно. Монголын хаярьяат Казахын нэг хэсэг нь Найман казах бєгєєд эднийг <9 туг найман> гэж нэрлэдэг. Тїїний бїрэлдэхїїнд Каратай, Саргалдак, Тєртуыл, Жэлменбет, Жарболды, Шонмурын: Самай, Кара Кирей зэрэг 9 овог багтана. Эд нь Кош-Агаш, Чї<> голоод нутаглаж байгаад Монголд иржээ. Казахын ерєнхий захирагч нь Єжеке (укерда) гэж байсан ба тїїнийг нас барсны дараа дїї нь болох Жангир, тїїний хїї Адай, тїїний хїї Жунгалдай нар дараалан укерда байв. Том овгуудаас Жантекейн захирагч нь Кебеш, Мурундык, Байхадам нар байсан ба Шерїїчийн захирагч нь Жылкыш. Сукурбай нар байжээ. Эднээс Сукурбай нь гїн (бэйс) хэргэмтэй байв. 1920-оод оны їед Октябрийн хувьсгалаас дїрвэсэн оросын цагаантнуут баруун хязгаарт їрлэж, їймээн самуун дэгдээхэд казахын ард тїмэн Монгол ардын Хувьсгалын хэрэгт хїчин зїтгэж Монгол ардын журамт цэрэг, Зєвлєлт Орос Улсын цэрэгийн хамт нийтийн дайсан цагаантныг даран сєнєєхєд идэвхтэй оролцжээ. Ардын хувьсглын ялалтын дараа орон нутагт арчилсан захиргаа байгуулахад казах хошууд шинэ зохион байгуулалттай болсон байна. Казахууд нь 1925 оны їед Шерїїч, Хошах, Ботхора, Шыбыр-Айгыр, Байхадам гэсэн 5 хошуу болсон бєгєєд 1930 оноос дараах 3 хошуунд 12 керейн 11600 орчим хїн ам хамрагдаж байв. Їїнд:

1. Шерїїч хошуу: Бахад, Курман, Санрау хэмээх 3 сумтай

2. Шыбыр-АЙгыр: Ботахора, Шыбыр2айгыр, хошах 3 сумтай хошуу.

3. Байхадам хошуу: Сумгї<>

Ингээд 1930-аад оны сїїлчээр казахын хошуудад шинэ сумдыг нэмэн єєрчлєн байгуулжээ. Тэдгээр сумд нь дараах болно.

1. Баяннуур (1922-1932 онд Говь-Алтайн Хасаг, Жаргалант, Завханы Алаг-Уул зэрэг газраар нутаглаж байгаад 1936 онд Ховдын Эрдэнэ-бїрэн, Алтанцєгц сумын нутгийн завсар шилжїїлж нутаглуулсан Жантекей, Ботахора омгийн хїмїїсээр 1938 онд Баяннуур сумыг байгуулжээ).2. Дэлїїн (Хуучин, Хошах, Ботахора, Тайлак сумаар 1938 онд байгуулсан) .

3. Толбонуур (Ботахора 1, 2, 4, 7-р баг, Шыбыр-Айгырын 3 багаар 1938 онд байгуулсан).

4. Улаан хус (Шерїїч хошууны Бахад сум, Цагаан гол сумын зарим багаар 1938 онд байгуулсан).

5. Цагаан гол (Шерїїч хошууны Курман, Санрай сумаар 1938 онд байгуулсан ба їїнээс 1942 онд Ойгор сум байгуулагдаад 1953 онд татан буугдсан).

6. Хужирт (1935 онд байгуулагдсан. Тайлак, Базархул, Сумдээр Мєнххайрханы 2 багийг нийлїїлэн 1938 онд байгуулсан Хужирт сум нь одоогийн Баян-Єлгийн Булган сум болно. Тус сумын хїн амын нээлээд хэсэг (5, 6, 9-р багийхан) нь 1943 онд Ногооннуур, Баяннуур, Алтанцєгц суманд шилжин суужээ. 1952 онд Хужирт сумаас Булган сумыг байгуулав).

7. Цагааннуур. (Бахад сумын 4 баг Дєрвєдийн Бєхмєрєн сумын 1, 2, 3-р багаар 1938 онд Цагааннуур сумыг байгуулсан бєгєєд 4, 5, 6, 8, 10, 11-р багаар нь Ногооннуур сумыг 1952 онд байгуулсан) Цагааннуур суманд хуучин Дєрвєд, Далай хааны Шами нар, Таргад, Дураал, Борогчууд, Шааэгай, Гєлєгєд, Цоохорчууд, Ортос зэрэг 8 омгийн хїмїїс байв.

8. Ховд сум (Дэлїїн, Толбо, Хужирт сумнаас 1946 онд байгуулагдаад 1955 онд Ховд аймагт шилжсэний дээр 1940-єєд онд Синьжянаас ирсэн хэсэг Казахууд Ховдын Булган сумнаа суух болжээ).

Ийнхїї Казахын хуучин хошуу сумд нь 1930-аад оноос Ховд аймгийн харьяанд байгаад 1940 онд Баян-Єлгий аймаг байгуулагдсанаас хойш тус аймгийн сумдын бїрэлдэхїїнд багтан 12 керейчїїд эдгээр сумдаар тархан суужээ. Одоогоор Абах керейн овгууд дараах байдлаар байшиж байна. Їїнд:

1. Шерїїч - Цэнгэл сумын хогуур Улаан хус сумын зїїн хойд ємнєд тааар, Цагааннуур сумын тєв, Сагсай сумаар.

2. Жантекей – Цэнгэл сумын урдуур Улаанхус, Цагааннуур Алтанцєгц сумдын тєв, Баян-нуур сумын хойд, Толбын зїїгээр, Дэлїїний хойд урд захаар, Алтай сумын тєв, Булган сум бїхэлээрээ.

3. Ители – Алтайн баруугаар, Цэнгэлийн зїїгээр, Баяннуурын тєвєєр, Дэлїїний хойгуур, Булганы баруугаар цєєн бий.

4. Молхы – Цагааннуурын Буянтын тєв, Алтанцєгцийн урдуур.

5. Жадик – Ногооннуурын урдуур. Алтанцєгцийн зїїн хойгуур. Бугатын зїїгээр, Цэнгэлийн баруун хойгуур цєєн байдаг.

6. Шыбыр-Айгыр – Цэнгэлийн тєв зїїн урдуур, Ноогоннуурын тєвєєр Бугатын баруугаар, Алтайн тєв, Толбын баруугаар, Булганы тєвєєр буй. Мєн Баяннуур суманд бий.

7. Каракас – Дэлїїн, Булган суманд цєєвтєр байдаг.

Бусад Мэркит, Кейсадак, Шимойын, Жастабан овгийнхон нэн цєєн бєгєєд зарим нь Монголд їгїй болно. Харин Найман казахууд нь Улаанхус суманд цєєвтєр байна. Тїїнчлэн Ховд аймгийн Булган сумнаа Ители овог зонхилох бєгєєд Ховд сумнаа цоохор овогтон нутаглана.

Орчин їед Казах ястан нь Монгол їндэсний бїрэлдэхїїнд багтан, Монглын улсын бїрэн эрхт иргэд болон амьдарч, Монгол орны хєгжилд хувь нэмрээ оруулан аж тєрж байна.

[Hooker]

[77759]

Про это я прочитал и на казахском и на русском!

И карта современного АТД Баян-Ольгея у меня есть

А вот карту атд Кобдосского округа этак 1911-15 годов с удовольствием посмотрел бы

[Hooker]

Про это я прочитал и на казахском и на русском!

И карта современного АТД Баян-Ольгея у меня есть

А вот карту атд Кобдосского округа этак 1911-15 годов с удовольствием посмотрел бы

Кобдосский(Урианхайский) край принадлежал халха-монголам.Был как буферная зона.

1.дербетские 2 хошунов(правый и левый)

2.урианхайские 7 хошунов

3.тувинские 2 хошуна

4.торгутские тоже 2 хошуна

5.мянгатский 1 хошун

6.захчинский 1 хошун

7.олетский 1 хошун.

[77759]

1917 оны 3-р сарын 23-нд казахууд Монгол улсын жинхэнэ харьяат болж. Хошуу сумын зохион байгуулалт хийж, тэдгээрийн толгойлогчдод зэрэг хэргэм, тамга олгон, хошуу нутаг захируулах болгожээ. Казахын анхны хошууд нь Шерїїч, Шыбыр-Айгыр, Ботохара хэмээх 3 хошуу болно

Расположение этих хошунов

. Казахууд нь 1925 оны їед Шерїїч, Хошах, Ботхора, Шыбыр-Айгыр, Байхадам гэсэн 5 хошуу болсон бєгєєд

Или этих хошунов нужны

[Hooker]

1917 оны 3-р сарын 23-нд казахууд Монгол улсын жинхэнэ харьяат болж. Хошуу сумын зохион байгуулалт хийж, тэдгээрийн толгойлогчдод зэрэг хэргэм, тамга олгон, хошуу нутаг захируулах болгожээ. Казахын анхны хошууд нь Шерїїч, Шыбыр-Айгыр, Ботохара хэмээх 3 хошуу болно

Расположение этих хошунов

. Казахууд нь 1925 оны їед Шерїїч, Хошах, Ботхора, Шыбыр-Айгыр, Байхадам гэсэн 5 хошуу болсон бєгєєд

Или этих хошунов нужны

Карта нет.

[Аскар]

Казахстан для меня-Родина предков!

вы кипчак?

[Hooker]

вы кипчак?

Что бы вы хотели услышать от меня?? Уважаемый АскарБорж .

[Аскар]

Что бы вы хотели услышать от меня?? Уважаемый АскарБорж .

хмм, а что означает Борж? если вы может быть имели ввиду АксКерБорж?! то он другой человек

меня зовут Аскар Төребеков!

[Hooker]

хмм, а что означает Борж? если вы может быть имели ввиду АксКерБорж?! то он другой человек

меня зовут Аскар Төребеков!

И вы где живете ?

[Аскар]

И вы где живете ?

В городе Тараз, Жамбыльская область

[Hooker]

Вчера на авто-базаре встречал 5 казахов из Казахстана.Они сказали, что из города Шахтинска,уже несколько раз машину пригоняют из Монголии , трое из них кыпшаки,один таракты,один аргын.С ними переводчик местный кереи.

[Аскар]

Ваша ссылка, уважаемый Уранхаец, почему-то не открывается. Я понял, что Вы про столицу Казахстана Астану?

Ее строят уже более десяти лет все кому не лень (заработать деньги - турки, гастрабайтеры и местные), но отнюдь не советские люди.

даа, строительством в Казахстане занимаются не сами казахи, а гастарбайтеры, турки и т.д.

Лично мне она не нравится, какой был серый город Акмола (прежнее название), таким и остался, не считая дорогих строек, в основнмо на левобережье Есиля.

согласен, Астане пока еще далеко до Алматы

[Hooker]

http://bakei.parliament.mn/news/times/categories/2171/pages/6827

[olley]

Друзья!

 

Я поглощен историей и самобытностью регионов Казахстана. Я не стану в подробностях рассказывать почему. Но поверьт эта древняя  земля на которой формировались современные цивилизации - Индо-Европейская, Индо-Иранская, Тюркская и отчасти Уральская. 

[АксКерБорж]

Приехал из рабочей поездки в Усть-Каменогорск, Локоть, Шемонаиху. Виды там конечно красивые. Тот же Иртыш, да еще и Ульба течет. Начинается гористая местность. Травы обильные и яркие.

 

Но как говорится мне милей свое родное. При подъезде к себе сфотал из окна поезда нашу бескрайнюю ковыльную степь, взору предстают просторы на расстояния не менее 30 км. вокруг на 360 градусов, никаких возвышенностей - настоящая Степь в полном смысле этого слова. 

К примеру, потерял скот и при хорошем зрении степняка и сидя верхом на лошади можно отыскать его практически сразу же. Кстати эти степные грубые полынно-ковыльно-типчаковые солянистые травы намного полезнее для скота (лошадей, овец и КРС), чем яркое зеленое горное или луговое разноцветье, так говорили наши аксакалы, так предпочитал и наш скот. 

 

Фото не совсем удачные, я не виноват, это наше КТЖ не моет окна вагонов: 

 

 

 

А это богатая пойма Иртыша сразу же после недавнего разлива реки: