Hakan

Что пишут книги по истории Узбекистана о каракалпаках История каракалпакского народа имеет глубокие корни, которые тесно связаны с историей близлежащих государств. Прошлое этого народа богато своей историей и культурой. Каракалпакстан входил в состав Узбекистана с незапамятных времён. Жизнь народов, населяющих эти земли, неразрывна. Много событий произошло за этот период, но и культура, и экономические отношения, и история у нас общие. Процесс формирования каракалпаков как народа начался в VIII веке. В VIII–Х веках печенежские племена заложили основу формирования каракалпакского народа. Этот процесс шёл в течение X–XI веков. К этому времени было основано и государство каракалпаков. Имеющий своего правителя и свою систему управления государством город Кердер (расположен на территории современного Кегейлийского района) стал столицей государства. В результате нашествий Чингисхана в 20-х годах XIII века государство каракалпаков было ликвидировано. История свидетельствует, что часть каракалпаков, не выдержавшая притеснения разных кочевых племён, переселилась в Заволжье, в южные русские степи. Поэтому в русских летописях того времени есть сведения о племенах под названием «чёрные клобуки». Слово «каракалпак» переводится как «чёрные колпаки». Из-за того, что они носили конусообразные шапки, их прозвали каракалпаками. Чингисхан после завоевания столицы государства хорезмийцев, Ургенча, разрушает дамбу Амударьи, чтобы затопить город. После разрушения дамбы Амударья изменила своё русло. Часть каракалпаков Приаралья, оставшись без воды, была вынуждена переселиться в прибрежья Волги и Урала (Яик), в оазис Сырдарьи. С ослаблением Золотой Орды от неё отделился ряд независимых государств. Одним из таких государств было Ногайское (мангытское) ханство, образовавшееся в конце XIV века. Его границы простирались от Волги до Иртыша, от берегов Каспийского и Аральского морей до реки Кама. Территории, куда переселились и обосновались каракалпаки в XV–XVI веках, входили в Ногайское ханство. Ногайский и каракалпакский народы жили в согласии. Одновременно каракалпаки имели собственную систему управления в составе Ногайского ханства. В дальнейшем, после распада Ногайского ханства в 1556 году каракалпаки переселились на берега Сырдарьи и вошли в состав ханства Малого Жуза казахов. Они имели своё государство со столичным городом Джанкент. Часть народа присоединилась к каракалпакам, живущим на границах территории Хивинского ханства. Другая группа ушла к верхнему течению Сырдарьи, в сторону Ташкента. Ещё одна группа обосновалась по нижнему течению Сырдарьи. Таким образом, каракалпаки разделились на «верхних» и «нижних». «Нижние» каракалпаки обосновались также и на свободных землях между Сырдарьёй и Амударьёй, занимались земледелием, орошая земли водами Кувандарьи. В 1723 году, когда калмыки захватили среднюю часть Сырдарьи, каракалпаки вновь были вынуждены бежать. Бежавшие каракалпаки разделились на две группы. Их правители стремились установить отношения с Россией. Причиной для сближения послужил ряд факторов. Во-первых, каракалпаки были заинтересованы в установлении с Россией торгово-экономических отношений. Во-вторых, было необходимо защищаться от набегов калмыков. В 1726 году казахский хан Малого Жуза – Абулхайрхан отправляет в Петербург своих послов. В их составе были и представители каракалпаков. В ответ на это в 1731 году Россия отправляет к Абулхайрхану своего посла М. Тевкелева. В результате переговоров Малый жуз и «нижние» каракалпаки становятся российскими подданными. В то же время было установлено, что каракалпаки будут платить дань ханству Малого жуза, а не России. Принятие каракалпаков в подданство Российской империи спасло их от нападения правителя Ирана Надиршаха. Постепенно началось сближение каракалпаков с приаральскими узбеками (кунгратами). Узбеки Приаралья были в оппозиции к центральной власти Хивинского ханства. Хивинское ханство не раз пыталось подчинить себе узбеков Приаралья и живущих с ними по соседству каракалпаков. После долгих сопротивлений только в 1735 году, в период правления Эльбарсхана, узбеки Приаралья и каракалпаки признали власть хивинского хана. В 1811 году завершилось полное подчинение каракалпаков Хивинскому ханству

1) ҚОҢЫРАТ Арысы. Ураны «Жайылқан!». Тамғасы П (босаға). 1. Қыят тайпасы. Ураны «Арыўхан!» 1 Аққыят (Үштамғалы) топары. Тартыўлы, Таўшы, Оташы, Жығашы, Балықшы, Суўмурын, Бағлан, Уғлан, Үшүйли, Көпқыят, Қатқыят, Арыққыят, Өрқыят, Өркинқыят, Өгизқыят, Шегирқыят, Айқошқарқыят, Жанқошқарқыят, Керизқыят, Қарақозы, Аққозы, Даўлеталы, Темиралы, Көшен, Уранқыят, Досалы, Есалы, Добал, Қотырқыят, Жаманқыят, Қыранқыят, Қатағанқыят, Айбақ, Сайбақ, Уста, Зергер, Ақшора. 2 Қарақыят (Тарақлы) топары. Томаўыл, Кешиў, Бөденетай, Бөргелтай, Бөгежин, Абас, Көгетай, Бөкей, Алакөз, Шегиркөз, Тоғызақ, Тас, Шәўке, Жалтыршы, Жаўшы, Тоқтаўыл, Тақай, Қаржаў, Жалайыр, Атаўлы, Әлийли, Жайдары, Жаманбай, Барас, Усталы, Уялы, Ахунқараған. 3 Сарықыят (Балғалы) топары. Бозанжар, Қағынжар, Жудырық, Дарқан, Беспышақ, Етекши, Заңмурын, Хожақ, Қошқаралы, Мойнақ, Сарыша, Тоққыят, Хожақараған. 2. Ашамайлы тайпасы. Шоңтуқым, Шоратуқым, Бийтуқым, Байтуқым, Батыртуқым, Базартуқым, Қаратуқым, Қарахожа, Қабасан, Жалаңаяқ, Сақыў, Бесқойлы, Бесбала, Беке, Бекполат, Жапар, Яқыпшы, Бүйирли, қурама, Аққабасан, Қарақабасан, Әжек, Тәжек, Қара, Сары, Абыз, Ақай, Паңқара, Үшбас, Табасар, Бабасар, Жабасар, Намаз, Анақ, Кишибай, Бөкенбай, Жаманқара, Есен, Қудаберген, Тәмпиш, Ақназар, Жансары, Өтемис, Бәйбише, Тайпышақ, Қуланаяқ, Хожаназар, Сүйиндик, Төлес, Хош, Кеш, Еш. 3. Айыллы тайпасы. Қартлы, Жаслы, Өтемис, Төлемис, Абыс, Көбис, Өрис, Ерис. 4. Қолдаўлы тайпасы. Үлкенли, Кишили, Суўынбай, Кийикбай, Қоянбай, Маянбай, Жақсыбай, Жаманбай, Аманбай, Алыбай, Толыбай, Үлкенбөрик, Жанқораз, Қараша, Желқараған, Жийембет, Борай, Түпқараған, Томай, Елибай, Жаманаўыл, Хожай, Манақ, Қалмақ, Қаўыншы, Қарасыйрақ, Жарымбет, Қайыпқараған, Күлкихожақ, Сарытон, Қазыбек, Ийшанқараған, Бийқараған, Бескемпир, Әдил, Ерке, Майшышалы, Таз, Алаўкөз, Көкирек, Көнек, Қалқаман, Мүлкаман, Мәди (Жаманқоңырат), Жуқа, Қызылаяқ, Қыйра. 5. Сандаўлы тайпасы. 6. Қостамғалы тайпасы. Қазыжеген, Бужыжеген, Қарынжеген, Қартажеген, Жалжеген, Жанкелди, Ағабетли, Қарныжуўан, Қарақурсақ, Жаяжеген, Шыржеген, Сүржеген, Шыжықжеген, Қаспақжеген, Қурбан. 7. Қәндекли тайпасы. Ақкийик, Сыркийик, Ақполат, Тоқполат, Сайполат, Сағыр, Сарсаң, Қурама, Жары, Кийикши, Қырықсадақ, Жарымкөше. 8. Қайрақлы тайпасы. 9. Дарақлы тайпасы. 10. Қазанлы тайпасы. 11. Шөмишли тайпасы. 12. Балғалы тайпасы. Ақбалғалы, Тоқбалғалы, Нурбалғалы, Шоңбалғалы, Шойбалғалы, Қуўбалғалы, Тазбалғалы, Қосбалғалы, Есбалғалы, Сарыкөсе, Алдар, Түркменбалғалы, Шәник, Енлик, Жумақай, Тәңирберди, Сәтпан, Қараталшы, Арзықул, Бес. 13. Арбалы тайпасы. 14. Туғырлы тайпасы. Қарамойын, Қуўмойын, Аннахожа, Сабалақ, Көтелек, Қареке, Қарлымарал, Жортпас, Желкилдек, Бүлкилдек. 15. Оңтамғалы тайпасы. Қарасиңир. 16. Бақанлы тайпасы. Шәдияр. 17. Шәўжейли тайпасы. Байдияр. 18. Қанжығалы тайпасы. Төледияр, Аққойлы, Қарақойлы. 19. Бөгежели тайпасы. Қудияр. 20. Тобықлы тайпасы. Ердияр, Шынжигит, Шылжигит (Шылжыўыт). 21. Қазаяқлы тайпасы. Ханкелди, Жанкелди, Султанкелди, Ордакелди, Төрекелди, Шоракелди, Хажыкелди, Хожакелди, Мырзакелди, Еркелди, Байкелди, Бийкелди, Базаркелди, Бақкелди, Қолкелди, Жылкелди, Жақсыкелди, Оразкелди, Елкелди, Дәўлеткелди, Аманкелди, Есенкелди, Ескелди, Ырыскелди, Айкелди, Абызкелди, Қонақкелди, Қыдыркелди, Қоскелди, Доскелди, Шоңкелди, Соңкелди, Мырзан, Садақ, Устаман, Жүнли, Сәрдар, Әнетай, Жарымбет, Қаракөсе, Генжалы. 22. Тийекли тайпасы. Бегдияр, Әлибек, Айдарбек, Айтхожа, Андағул, Қанжар, Сарыкемпир, Тыңполат, Қазақы, Азынай, Бозай, Жумағул, Қарасақал. 23. Ергенекли тайпасы. Бердияр, Шайкөз. 24. Ишекли тайпасы. Өришекли, Пәсишекли, Кеңишекли, Таришекли. 25. Ырғақлы тайпасы. Ақтонлы, Көктонлы, Қаратонлы, Сарытонлы, Алатонлы, Келтетонлы, Атанай, Көкшапан, Байбуўра, Сарыатан, Ийжан, Он еки жаман. 26. Баймақлы тайпасы. Айыс, Үйес, Сасыбақ, Жақанай, Тоңмойын. 27. Байрақлы тайпасы. Уйғыр, Телим, Сиргели, Сабалақ, Байрам, Мәўлик, Туманай, Шийши. 28. Қарғалы тайпасы. Найман, Арықнайман, Толықнайман. 29. Сырғалы тайпасы. 30. Теристамғалы тайпасы. Жаннантуўған, Ханнантуўған, Байдантуўған, Бийдентуўған, Қазыдантуўған, Шердентуўған, Шешеннентуўған, Тоқтантуўған, Арықтантуўған, Шомақ, Сырмақ, Ханкелди, Байқараўшы, Бийқараған, Елшибай, Тоғай, Қурбан. 31. Теңтамғалы тайпасы. Еменалы, Семеналы, Дорбалы, Жорғалы, Түменалы, Түркпеналы, Ултан, Қутан, Қултай, Тазлар, Таўлылар, Тайлар. 2) ҚЫПШАҚ (Шақ) Арысы. Ураны «Тоқсаба!». Тамғасы │ (алп, әлип) 1. Жалаўлы тайпасы. Саңмурын, Туўбай, Ешкили, Қазмойын, Жалаңаяқ, Қуртқараған, Мыңнанқараған, Хапызқараған, Аққараған, Баққараған, Қарақараған, Сарықараған, Бозқараған, Ылаққараған, Қарамойын, Жуқа, Өлмес, Өзден. 2. Жылаўлы тайпасы. Естек, Маңқанай, Манай, Бессери, Асар. 3. Жығалы тайпасы. Қанжығалы, Танай, Инақ, Бөкеши, Жасық. 4. Жыланлы тайпасы. Шынақ, Қуланлы, Қоржынлы 5. Жабалы тайпасы. Басар, Қалдар, Жума, Тумарлы, Қызыл, Сона. 6. Жуўанлы тайпасы. Толыс, Айыўшы, Былтың, Қарылған, Қармыс, Туяқлы. 7. Байырлы тайпасы. Жабы (Ябы), Ирижабы, Майдажабы, Бағыжабы, Байжабы, Шамшыжабы, Шашлыжабы, Ниязжабы, Бекшикжабы, Өгизжабы, Шайқыжабы, Көккөзжабы, Шоқжабы,Тоғызжабы, Топжабы, Генжежабы, Көпжабы, Айрыжабы, Айлыжабы, Әлижабы, Жуўанжабы, Есжабы, Ебейжабы, Шығыржабы, Туғыржабы, Балғажабы, Балтажабы, Қылышжабы, Садақжабы, Байбақжабы, Қарғажабы, Уўақжабы. 8. Босағалы тайпасы. Арық, Ханқараған, Шалқараған, Қотырқараған. 9. Балталы тайпасы. Майлыбалта, Мәдияр (Мәден), Қара, Сары, Мадан, Асан, Жәдик, Байты, Елтон, Сәрке, Төлемис, Сымбыл, Қояншы, Қасқа, Сексен, Көзей, Қуўтелпек, Қыйра, Шылмойын, Шортан. 10. Бағаналы тайпасы. Жағал, Шағал. 11. Бесикли тайпасы. Жағалтай, Байсынлы, Суўсынлы, Қарлы, Жамғырлы, Шанышпай, Сәмбет, Пышақшы, Шегер, Елбөри, Жаўбөри, Сарытон, Жамантон. 12. Бестамғалы тайпасы. Салтыр, Бесбатыр, Аўызбекли, Шуўылған, Оразымбет, Орынбет, Сартымақ. 3) МҮЙТЕН (Мүйит, Митан, Мудун) Арысы. Ураны «Ақшолпан!». Тамғасы Ψ (шанышқы). 1. Айлар тайпасы. Үйсин, Байүйсин. 2. Байлар тайпасы. Тели, Кердерли, Айтели, Байтели, Жантели, Жабағы, Жандар, Тыңсары, Суўсары, Мәнтик, Жалпақбас, Жайынбас, Бөденебас, Бөргебас, Жарлығаш, кеўлимқош, Ырысберди, Бекберди, Аллаберди, Хақберди, Тәңирберди. 3. Алпылар тайпасы. Жуўантаяқ, Узынсыйрақ, Шақшақ, Бақшақ, Тентек, Тобаяқ, Наршақ, Жарышақ, Жаўбузар, Таўбузар, Елбақ, Қойбақ, Қозыбақ. 4. Абызлар тайпасы. Ақшайық, Қарашайық, Сарышайық, Ақбуўра, Көкбуўра. 5. Баршалар тайпасы. Кеңтанаў, Самат, Жекенсал, Барын, Ийтақ, Сазан, Бәйбишеқараған, Тоқалқараған, Баймурат, Жолан, Бекаў, Ақкиси, Қуўкиси, Әўез, Қосар, Жолмығай, Қосағайин, Үшағайин, Көпағайин. 4) МАҢҒЫТ (Мыңғат) Арысы. Ураны «Жаўлы-Шаўқай!» Тамғасы ƒ (қылыш). 1. Ақмаңғыт тайпасы. Бесуўыл, Балта, Ерназар, Саңғыл, Үркинши, Серкеш. 2. Қарамаңғыт тайпасы. Үшбас, Байқонды, Баўыршы, Тас, Қарақас. 3. Асмаңғыт тайпасы. Аннас, Барлас, Қоралас. 4. Қалқамаңғыт тайпасы. Қылқалы, Келкбатыр, Кермойын, Бесайғыр, Ғубидин, Әпербақан, Қуўан, Хожан, Тилеў. 5. Дәўмаңғыт тайпасы. Тиркеш. 6. Гәўмаңғыт тайпасы. Гәўлек. 7. Тоқмаңғыт тайпасы. 8. Шоқмаңғыт тайпасы. Қарасыйрақ. 9. Бекмаңғыт тайпасы. Қосар. 10. Бекшимаңғыт тайпасы. Мамықшы, Жетиқурт, Сарасан. 11. Өрмаңғыт тайпасы. Аршан. 12. Өрисмаңғыт тайпасы. Арқалық, Жаллық, Төслик, Қойлық, Таз. 13. Қатмаңғыт тайпасы. Қатаған, Қанқатаған, Жанқатаған, Санқатаған. 14. Татмаңғыт тайпасы. Татан. 15. Шүймаңғыт тайпасы. Шүйит, Нурлыбай, Сырлыбай, Жағал, Шуғыл, Жаманбай. 16. Шоймаңғыт тайпасы. Жаманша. 17. Гүрмаңғыт тайпасы. Тамғалы. 18. Ормаңғыт тайпасы. Оймаўыт, Қараоймаўыт, Сарыоймаўыт, Жийдели. 19. Есмаңғыт тайпасы. Тоңмойын, Дөрмен, Темирхожа, Ешбуға. 20. Есемаңғыт тайпасы. Есебай. 21. Телимаңғыт тайпасы. Телим, Телимың. 22. Теримаңғыт тайпасы. Көпсары, Сурпаз, Арсары, Бийсары. 23. Бурқытмаңғыт тайпасы. 24. Бүркитмаңғыт тайпасы. Бүркитли. 25. Қорқымаңғыт тайпасы. 26. Гүртмаңғыт тайпасы. Бөрили. 27. Түлкимаңғыт тайпасы. Түлкили. 28. Түрлимаңғыт тайпасы. Бозғыл, Қызыл, Бозтай. 29. Суўнамаңғыт тайпасы. 30. Уўақмаңғыт тайпасы. Түркпен. 5) ҚЫТАЙ (Қарақытай, Кидан, Қыятан, Қыйдан ямаса Қыятай) Арысы. Ураны «Уллытаў!». Тамғасы Ϙ (ожаў, шөмиш) 1. Қаңлы тайпасы. Уран. 1Аққаңлы топары. Ақылхожа, Сейитхожа, Ақбадырақ, Алтыортақ, Төртуўыл, Тоғызортақ, Жаранқаңлы, Жалаңқаңлы, Қуйысқансыз, Қызыл, Қаққаңлы, Тазақаңлы, Орманшы, Жылқышы, Қашыў, Бузаўшы, Бекшик, Бөке, Ылаққараған, Бақақараған, Қумырсқақараған, Бабатай, Қулатай, Булатай. 2Қарақаңлы топары. Қатқаңлы, Ашамайлы, Айтамғалы, Қолтамғалы, Жуўансанлы, Жуптамғалы, Елтамғалы, Жайтамғалы, Тарақлы, Орақлы, Шанышқылы, Ошақлы, Шөмишалы, Шөккишли, Арабалы, Арыслы. 3Сарықаңлы топары. Сырықлы, Сыйрақлы, Шартамғалы, Шапырашлы, Тобаяқлы, Туяқлы, Иргенекли, Пискекли, Ырғақлы, Туўтамғалы, Қосқаңлы, Қуйысқаңлы, Байбуўра. 2. Қайшылы тайпасы. Мүлкияр, Байполат, Қарабуўра, Жуўансан, Ақымбет, Бақы, Көтерехожа, Көрпе, Батыр, Қыдыр, Танамырза, Төре, Ешкили, Шөже, Бақылыхожа, Етпақ, Антахожа, Тоқа, Сасы, Өзтемир, Базар, Мәжек, Ғыжақ, Бийжек, Жаңбыршы, Жанқутлы, Байқутлы, Жолқутлы, Ияқутлы, Келдисүгир. 3. Қазаяқлы тайпасы. Теңхожа, Көлеген, Суўнақ, Сәбик, Хожақ, Күлик, Мырзақ, Ханкелди, Мамат, Аққара, Жолшора (Жолымбет суўпы), Хожақазаяқлы, Қылмойын, Қәлсен, Қараша, Бақа, Тама, Таңатар, Бекен, Байқараған, Бақсықараған, Көпуста, Көземши, Қалқа, Қуйық, Мырзай, Көккөз (Төленгит), Мергенқараған, Жумақай, Өтеген, Қудайберген, Жийенай (Жийенқул). 4. Қамшылы тайпасы. Жамғыршы, Жамантай, Айдар, Жайдар, Әлсейит, Саяқ, Ақсүйир, Аралбай, Сарыпостын, Қыйра, Батырсаяқ, Назарсаяқ, Кешиў, Көки, Мамай, Қайыпберди, Бесаңғал, Буйдалы, Тилуўқусшы, Қарт, Өгизбайшы, Бәйбише, Халмурат. 5. Қылышлы тайпасы. Өрис, Көбес, Бессары, Бексыйық, Қойлы, Жүнли, Қарлы, Жарылы, Байлы, Қуўандық, Есиркеп, Талтай, Сүйиндик, Масай, Зергер, Қуўжақ, Қылжақ, Шығыршы, Бекиреши, Бердихожа, Есенхожа, Қурбанхожа, Сарай, Берден, Қултай, Қулымбет, Жылкелди, Султанбет, Генжек, Сегизек, Азына, Тоғызақ. 6. Қырқарлы тайпасы. Алтынбас, Буғыбас, Төлей, Инекей, Жийеней, Буғылы (Бағлықытай), Нарбийке, Көселер, Устаман, Қарабас (Қара батыр), Сарыбас (Сары сәрдар), Абыл, Ағыс, Шуўылдақ, Шүкир, Төсбойы, Сегиз, Аллай, Алақай, Қазақай. 7. Қанжарлы тайпасы. Теңей, Меңей, Қудайке, Тәңке, Анна, Қуйын, Әйтеке, Шериўши, Булғақ, Қошқаралы, Кепе, Келе, Төбет, Тайлақ, Өжек, Көшек, Тайкелтир, Бесқой, Елтезер, Әлимбет, Қосаман, Мәмбет, Аққошқар, Байқошқар, Жанқошқар, Қырыққарақлы, Баўбек, Таўық, Топпы, Көкбөри, Гөжек, Есенкелди, Елиўбай, Өтепберди, Тилеў. 8. Қазықлы тайпасы. Мәнжыўлы, Әжиўли, Ақмәнжиўли, Қарамәнжиўли, Сарымәнжиўли, Екишыйық, Алтыран, Отаршы, Бесқассап, Қарашыйық, Ақшыйық. 9. Қырықтамғалы тайпасы. Қырықлар, Қырықжүз, Мыңжүз, Мыңыя, Мыңтүмен, Шубыртпалы, Қылышшы, Баўырқараған, Уяс, Шуўылдақ, Қазақы. 6) КЕНЕГЕС (Кенгерес) Арысы. Ураны «Естерек!». Тамғасы + (атанақ) 1. Әлипли тайпасы. Көгис, Нөкис, Кеңес, Кийет, Алтынпышақ, Бозақ, Жалыр, Жайпар, Көптир, Тама, Байулы, Баймақ, Месит, Жаманжақ. 2. Сүңгили тайпасы. Араншы, Абақ, Ақтоғын, Ашақ, Аннақул, Абас, Сейтимбет, Сүйин, Нанжемес, Көшер, Тәжекқара, Өсер, Қулман, Жуўас, Қарға, Бестаз, Даўлет. 3. Сүйменли тайпасы. Өмир, Мынжыр, Добал, Шонды, Жетиқара, Ақпышақ, Жел, Өтемис, Аққатынқараған, Қарақатынқараған, Сарықатынқараған. 4. Сүргили тайпасы. Тарақлы, Жарақлы. 5. Керегели тайпасы. Домбазақ, Назар, Қарабуға, Есшора, Жанайдар, Жалдар. 6. Көптамғалы тайпасы. Усақ, Узақ, Келес, Кирейли.

https://tlgur.com/d/Gdxjdr3G Лексика южного диалекта каракалпакского языка

Жаноб Расул родом из Беруний (Республика Каракалпакстан). Всегда думал что он узбек, но оказывается не так... Недавно мы пригласили его на "ел қәде" той, т.е. спеть несколько песен. Песня "Қарақалпағым" абсолютный хит у каракалпаков. Мы сидели за одним столом, и потом задал ему вопрос "Узбек ли он... или всё таки каракалпак?", к удивлению ответил что он каракалпак. Лично сам тогда впервые встретил каракалпака из южных областей Каракалпакии (Амудария, Турткуль, Беруний), хотя часто бываю поездках в этих областях

Едиге погиб на реке Жайык, наверное там и похоронен.

Здраствуйте, Ув. Камал. У меня возникли некоторые вопросы! Ерназар-Кенегес был другом с детства хивинского хана и думаю что Ерназар-Алагоз хорошо знал об этом. Раз-таки он знал, не опасался ли от не преднамеренного предательства Кенегеса? Если это да, то Ерназар-Алагоз должен был как можно ближе держать его при себе. Если это нет, то Вы правы - он попал под влияние хивинского хана и в тоже время осознавал свои действия. Но тут я думаю что Ерназар-Кенегес ещё до начало восстания был человеком хивинского хана и передавал ему всю информацию об восставшихся. Это потверждает и народные предания. Хотя, Ерназар-Кенегес мог перейти на сторону Хивы в ходе восстания и подорвать все планы Ерназара-Алагоза.

С.К. КАМАЛОВ КАРАКАЛПАКИ в XVIII—XIX веках (К ИСТОРИИ ВЗАИМООТНОШЕНИЙ С РОССИЕЙ И СРЕДНЕАЗИАТСКИМИ ХАНСТВАМИ) В данной работе на основе архивных, литературных и других источников освещены вопросы истории взаимоотношений каракалпаков с Россией и среднеазиатскими ханствами в 1720—1860 гг., борьба каракалпаков и других народностей ханства за переход в русское подданство в середине XIX в. В работе излагаются ранее не опубликованные архивные документы о каракалпакско-русских отношениях в XVIII и XIX вв. Книга рассчитана на историков, преподавателей вузов, пропагандистов. https://upload.in.ua/yQa4wB

БАШКИРСКО-КАРАКАЛПАКСКИЕ ЭТНОКУЛЬТУРНЫЕ ВЗАИМОСВЯЗИ И ПРОИСХОЖДЕНИЕ ЕСТЕКОВ ПРИАРАЛЬЯ Статья посвящена этническим и историко-культурным связям башкир с одним из коренных народов современного Узбекистана каракалпаками. Общие исторические корни этих этносов уходят в евразийские горностепные просторы, где они издревле активно контактировали друг с другом. В первую очередь об этом свидетельствуют общие пласты в родоплеменной этнонимии. Параллели наблюдаются и в устном народном творчестве. В XVII-XVIII вв. каракалпаки принимали участие в восстаниях башкир, и между этими двумя народами были союзные отношения. Время от времени башкиры по собственной воле становились даже подданными каракалпакских ханов. Постепенно к югу от Аральского моря обосновалась довольно большая группа башкир. В основном они переселились сюда после многочисленных кровопролитных восстаний. В работе был использован широкий круг различных источников этнографических, фольклорных и архивных. Потомков тех башкир, живших среди каракалпакского народа в качестве отдельного рода «естек», в 1920-х гг. посетил известный ученый А.-З. Валиди. Он также отмечал, что у каракалпаков, как и у башкир, в организации управления имелся способ деления рода на отдельные «тюбы». Каракалпаки-естеки живут и поныне в окрестностях Чимбая https://cyberleninka.ru/article/n/bashkirsko-karakalpakskie-etnokulturnye-vzaimosvyazi-i-proishozhdenie-estekov-priaralya

Т.е. "кипчак" первоначально был экзонимом? А как назывался самоназвание тех же кипчаков?

т.е. современные халха-монголы это же "монголы" Чингиз-хана?

Т.А. Жданко Среди последних большой интерес представляет термин «арыс». Мы уже указывали выше, что в переводе с каракалпакского арыс —оглобля. Это же слово обозначает оглоблю, дышло в турецком, казахском, ногайском языках. В казахском оно имеет, кроме того, несколько переносных значений, перечисляемых В. В. Радловым в его «Опыте словаря тюркских наречий»; приведем полностью выдержку из последнего: «Арыс (kir. = арыш). 1. Westl. Dial. — боковой шест у пурта телеги — die obere Seitenstange am Wagenkorbe. 2. Ostl. Dial. — оглобля — die Femerstange; арыстай джатты — он лежал, растянувшись во весь рост — er lag lang ausgestreckt da; арыс агаши — матица— Hauptdachbalken. 3. Отдел племени — Abtheilung, Unterabtheilung von Geschechtern; 6ip арыс халк — один отдел народа — eine Abtheilung; алты арыс Бай-Терак — шесть отделений Бай-Терекцев die sechs Abtheilungen der Bai-Tarak».

184825 Kiyat Anvar Karakalpak Uzbekistan O-M175 https://www.familytreedna.com/public/karakalpak/default.aspx?section=yresults

Как-то нашёл случайно. Один каракалпак-кыят протестировался 320830 Qiyat Karakalpak Uzbekistan E-M35 https://www.familytreedna.com/public/The Emperor of India/default.aspx?section=yresults

Книга Зия Куртера "Каракалпак" у меня нет. В интернете можно заказать эту книгу. Но думаю что в библиотеке Академии Наук Каракалпакстана должно быть. Поищу!

Вообще-то было только название источника. Вот ссылка на КНИГУ

Вчера (14.06) в Нукусе был сильный ветер, также накрылась пыльно-солевая буря. Это уже повторяется с каждым годом . Последный раз буря охватыло весь Каракалпакстан прошлом году. Впоследствия Аральской трагедии... + ещё одно видео:

Род кырк считают прикочевавшим из Бухары, присоединившимся к каракалпакам еще во времена ногаев. Существует фантастическая легенда о его происхождении, в которой интересно указание на это передвижение с юга. В Бухаре жила женщина по имени Жупар. Она, будучи осенена благодатью Хазрети Хызра, рожала 10 раз по одному «мес» (бурдюк из бараньей кожи), в котором заключалось по 10 сыновей. Так она родила 100 сыновей. Когда муж Жупар женился вторично, его вторая жена также стала рожать «мес» с сыновьями, и у нее таким образом за четыре раза родилось 40 сыновей. Так возникло в Бухаре племя «кырк-жуз» (кырк — сорок; жуз — сто); часть кырков переселилась затем на север и стала предками рода кырк, вошедшего в состав каракалпакского племени ктай. Многочисленный племенной союз кырк-юз (свыше 20 ООО человек) зафиксирован статистической экспедицией 1924 г. среди узбеков в Бухарском оазисе и в долинах Кафирнигана, Сурхан-Дарьи и Кашка-Дарьи. Магидович считает его остатком какой-то племенной организации, повидимому военного характера, причем напоминает о сообщениях историков Чингис-хана, указывающих на получение Джучием в составе наследствен­ного улуса четырех тысяч (сорока сотен) коренных монголов. Т.А. ЖДАНКО. ОЧЕРКИ ИСТОРИЧЕСКОЙ ЭТНОГРАФИИ КАРАКАЛПАКОВ РОДО-ПЛЕ МЕННАЯ СТРУКТУРА И РАССЕЛЕНИЕ В XIX — НАЧАЛЕ XX ВЕКА

Жубатқан Муратбаев. Адам атадан - озине шекем Интересная книга

Мухаммеддин Бекмуратов Каракалпак Кенегес Омир Ак пышак Нукус Каракалпакия

Спасибо ув. Asan-Kaygy за ссылку. Теперь понял!

Военачальник Калпак служил при правлении династии Алтыншахов в Хорезме 11-12 вв. Но самое интересное, то что, по "Шежире" Бердаха - сын Малика Рази-хак (по произвище Калпак) хронологически жил предположительно в 11-12 веках. Хотя, да "Шежире" Бердаха больше относится к фольк-хистори. Но я не считаю что это лишь совпадение. Думаю есть какие-то связи.

Это только моё мнение. Нас не учили. Если вы про историю нашего народа - мы практически ничего не знаем (молодежь). Я это могу с уверенностью сказать.

Предания об Ерназар-кенегесе (Бала Ерназар) я не помню, ибо я вообще не слышал. Вам не кажется что в взаимодействиях обеих Ерназаров можно увидеть образ Маман-бия и Айдос-бия. В этом случае Ерназар-Бий Алагоз - Маман-бий, а Бала-Ерназар - Айдос-бий. Очевидно, Бала-Ерназар хотел управлять всеми каракалпаками единолично и к этому добился после подавления восстания. Предания гласят что Бала-Ерназар был "жансыз"ом (агентом) Хивинского хана до начала восстания Ерназар-Алагоз бия. Я читал одно предание, где Бала Ерназар пренебрегает Ерназара-Алагоз бия. Если конкретно вот ссылка: Қарақалпақ аңызлары, әпсаналары ҳәм шешенлик сөзлери

Вы правы ув. Камал. Но всё-таки народ помнить его как героя, и хотя досточно не знает о его деятельности.