Altai Xangai

"Союзы племён делились на множество мелких групп племён и родов. Собственно монголы, как сообщает Рашид ад-дин, состояли из монголов-нирунов и монголов-дарлекинов... К нирунам кроме кият-борджигинов принадлежали тайджиуты, салджиуты, катакины, дурбэн, баарины, урут, мангут, барулас, йисут и мн. др." Үүшүн- это Усунь? Где Cалджиуты?

Г.Аким: Хатагинчуудын их наадам Дорнодын талд болно 2009/08/12 • Сэдэв нь: Ярилцлага, Үнэн Монголчууд овог аймгаа дээдлэн хүндэлдэг нандин уламжлалтай. Даааршил хэмээх хийрхлээс энэхүү уламжлалаа авч үлдэх нь юу юунаас чухал байгаа билээ. Иймээс Дорнод аймгийн Матад сумын нутгайн зөвлөлийн дарга, Үндэсний номын сангийн захирал, доктор профсссор, хатагин овогт Г.Акимын санаачлагаар мартагдсан зан үйлээ сэргээж, хойч үедээ өвлүүлэх, овог нэгтнүүдээ нэгтгэн цуглуулж хатагин овогтны их наадмыг 2009 оны есдүгээр сарын 9-ний есөн цаг есөн минутад эхлүүлэхээр товложээ. Их зохиолч, нэрт эрдэмтэн, төрийн гурван удаагийн шагналт Ц.Дамдинсүрэнгийн 100 жилийн ойгоор олон эрдэмтэн мэргэд, зохиолчид чуулахдаа “Өглөө бүр монголын ард түмнийг хатагин овогт их эрдэмтэн Ц.Дамдинсүрэн сэрээж, өв соёлын сан хөмрөг болсон Үндэсний номын санг нэрт гүүш хатагин Г.Аким сахиж байгаа нь жирийн хэрэг биш” хэмээн онцолж байсан бөгөөд хатагинчуудын оюунлаг гэгээлэг, тэнгэр язгуурт түүхийг нь бахдаж, түүх соёлынх нь талаар халуун ариа өрнүүлж байв. Ингээд удахгүй болох хатагин овогтны их наадмын талаар Г.АКИМ гуайгаас тодрууллаа. -Хатагинчуудын их наадмын хүрээнд ямар ажлууд зохион байгуулагдах вэ? -Монголчуудын хамгийн том овгуудын нэг бол хатагин. Монголд угсаатан ястан бус овогтон гэж ярьж өгүүлэх ёстойг түүх өгүүлдэг: Бид хатагин овогтон. Хуучнаар Хурц вангийн хошуу, ёст бэйсийн хошуу, Үйзэн вангийн хошуу буюу одоогийн Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан, Сүхбаатар сум, Дорнод аймгийн Матад сумынхан юм. Яах аргагүй хатагинчууд. Даяаршлаа гэж байгаа энэ үед бид төвөөсөө зугтах биш төв уруугаа тэмүүлэх ёстой. Энэ үүднээс хатагинчуудаа ойртуулъя гэж бодсон. Хорин жилийн дараа мартагдахад үгүй гэхийн аргагүй учир хатагинчуудаа улам ойртуулах үүднээс ийм наадам зохион байгуулъя гэж бодож зорьсон. Эиэ бол зөвхөн эрийн гурван наадам биш оюун ухааны наадам гэж онцолмоор байна. Анх хатагин овогт Егүзэр хутагт гэж гарч ирснээр хатагинчуудаа таниулсныг түүхийн хуудас өгүүлдэг. За тэгээд хатагин овгийн нүүдэлчин, харц язгуурт Ц.Дамдинсүрэн гуай маань гэж анх хэлж дэлхийд таниулсан. Түүхээ сөхөөд ярихаар хамба лам, мэргэд хуврагууд, одоо ч бидний бахархан ярих дуртай жүжигчин Цэвээнжав, хөгжмийн зохиолч Лхадорж, эрдэмтэн доктор олон доо. Ингээд үзэхээр Монголын оюун ухааны түүхэнд ихээхэн үнэтэй хувь нэмэр оруулсан овгийнхон бол хатагинчууд. Удам угсаагаа судалж, тэмдэглэсэн “Бугу Хатаги” эрдэм шинжилгээний хурал, урлаг спортын баяр, яруу найргийн наадам гээд өргөн хүрээтэй зохион байгуулах гэж байна. Манай урлагийн нэрт мастөруудаас эхлээд хатагины авьяас билэгт зон олноос төрөн гарсан уран сайханчид гээ хүмуус маш өргөн оролцоно. Хатагин нэрийн дор оюун ухааны их баяр цэнгэлээр хүрээгээ тэлсэн оюуны соёлын том наадам хийхээр бэлтгэж байна. Сайхан болно оо. -Есийн тоог бэлгэдэж өдрөө сонгосон юм уу? -Ноднин Ц.Дамдинсүрэн гуайн 100 жилийн ойд оролцчихоод явж байхад нутгийн хилийн дээс дээр миний машины милийн дугаар бүгд ес болсныг юуны түрүүнд их бэлгэшээсэн дээ. Би аливааг бэлгэшээн бодох дуртай. Ингээд нутгийнхантайгаа ярьж зөвлөлдөж байгаад энэ өдрийг тогтсон. Энэ олон есийн тоонууд дахин давтагдахгүй шүү дээ. -Мөн хатагины хар сүлдийг цэнгүүлэх ёслол үйлдэх талаар ярьж байсан. Энэ тухай тодруулбал? -Энэ үеэр хатагины хар сүлдийг цэнгүүлэх ёслол болно. Уг нь хатагинчууд энэ хар сүлдний дор явж ирсэн. Манай Эрдэнэцагааны яруу найрагч Н.Лутбаяр бол яг хатагины хар тугийг авч явсан зайсангийн үр удам юм. Эднийд хатагины хар сүлдний сэрээ байдаг юм билээ. Гилбэр нь унасныг бурханч лам Пүрэвбат хийж өгнө гэсэн. Тэр тугийг цэнгүүлэх өслол болно. Үүнийгээ гурван сумынхаа хар азарганы хөхлөөр бүрдүүлье гэж бодож байгаа. Эртний хэлээр бол догшуулах үйл явдал болох юм даа. Яг энэ өв соөлоо хадгалан үлдсэн Өвөрмонголын Үүшүн хошуунаас тугч урьж ёслолыг үйлдэнэ. Энэ зан үйлийг дахин сэргээх нь хойч үед маань овгоороо бахархаж явахад маш чухал үйл хэрэг гэж бэлгэшээн бодож байна. -Хатагин овгийн үүсэл гарлын талаар манай уншигчдад сонирхуулна уу? -”Монолын нууц товчоо”-г уншсан хүн болгон мэднэ дээ. Тэнгэрээс шар гэрэл гараад Алунгоо ээжийн хэвлийг илж, хөл хүнд болсноор Буга Хатаги, Бухад салжу, Бодончар мунхаг төрдөг. Тэд бол яг тэнгэрээс заяатай гурван хүү нь юм. Нууц товчоонд тэнгэр язгууртай гэж онцолж хэлсэн байдаг. Энэнээс салжууд овог гэж улдсэнгүй. Харин боржигон, хатагин овог гэж үлдсэн. Өвөрмонголын Алшаад бас хатагинчууд бий. Наадамд Үүшин хошуунаас урьсан. Энэхүү наадмыг хоёр хоёр жилээр хийгээд байхад түүх угсаа маань тодроод байна гэж бодож байна. Буриадад ч бас хэсэг хатагинчууд байгаа тухай түүхийн эх сурвалжид дурдсан байдаг. Өвөрхангай аймагт байсан нь Галдан бошигтын үймээний үөэр гарсан гэдэг. Угийн бичигтээ бичээд үлдээсэн учир баталгаатай. Шарын шашны том том сүм хийдүүдийг толгойлдог хамба лам нар нь хатагинчууд байсан юм билээ. Үүшүн хошуу уламжлалаа хадгалж, туг сүлдээ нууцлан хадгалж ирсэн тухай би анх Өвөрмонголын Хурцбаатар гэдэг эрдэмтний “Атаа арвангурван тэнгэрийн тайлга” гэж номоос уншсан юм. Үүнээс л Үүшүн хошууны хатагинчуудыг мэдэж авсан. Хатагины уулс дандаа арвангурван овоотой байдаг. Хатагинчуудын голлон шүтдэг байсан даа. Гэхдээ тайлга тахилга хийдэг хүн ирээд бидэнд бас их юм хэлж өгөх байх аа гэж бодож байна. Энэ жил Алшаа аймгийнхнаас урьж амжсангүй. Дараагийн наадам Сүхбаатар аймагт болно. Тэр үед урих бодолтой байна. Хатагин хошууны ахан дүүс зовлон жаргал нэгтэй гэж манай хатагины яруу найрагч хүү С.Амартайван шүлэглэн дуулсан нь бий. Энэ наадамдаа олноороо бүгдээрээ оролцоорой гэж уриалж байна. Б.Төгсжаргал http://sonin.mn/2009/08/12/%d0%b3-%d0%b0%d...bd%d0%be%d0%b4/

Чингис хаан, тэнгэрт халив. Халихын ємнє, тангуд иргэнээс маш олныг Есvй хатанд єгєв. [Эзний алтан хvvрийг хасаг тэргэнд тээж харин єєд болон ирэхэд Сєнидийн Гилvгэтэй баатар магтан шvлэглэсэн нь нь: "Хамгийн хаан, улсын эзэн минь Харцгай шувууны жигvvр болон одов Хангинах тэрэгний тээш болон одов Жиргэх шувууны жигvvр болон одов Жигдрэх тэрэгний ачаа болон одов" гэж магтан дуулав. Мунын хєєвєрт хасаг тэрэг булд хvртэл шигдэж таван хvлгээр татаж хєдєлгєн ядаж, гvр их улс зовоход Сєнидийн Гилvгэтэй баатар єчрvvн: "Хєх тэнгэрээс заяагаар тєрсєн Хvлэг богд эзэн минь! Хvр их улсаа орхиж одов уу, чи? Тєвшитгєн байгуулсан улс тєр чинь Тєгс заяат хатад хєвvvд чинь Тєрсєн их газар ус чинь Тэмvжин эзэн чамайг хvлээж байна. Ариунаа байгуулсан тєр чинь Албат олон улс чинь Амраг хатад хєвvvд чинь Алтан орд харш чинь Алс газар билээ. Удирдан байгуулсан тєр чинь Учирсан хатад хєвvvд чинь Ураг элгэн монгол чинь Улс олон иргэн чинь Унасан Дэлvvн болдог чинь Тэнд хол байна. Хээр азарганы хєхлєєр хийсэн Хийр туг сvлд чинь Хэнгэрэг бvрээ уриа чинь Хэлэхгvй бvгд улс чинь Хэрлэний Хєдєє арал чинь Тэнд билээ эзэн минь! Бvтэхийн урьд учирсан Бvртэгэлжин сэцэн хатан чинь Буянт газар нутаг чинь Боорчи Мухулай нєхєд чинь Булт их улс чинь Тэнд билээ эзэн минь! Хувилгаанаар учирсан Хулан хатан чинь Хуур цуур хєг дуу чинь Хотол бvгд улс чинь Хутагт эрхэн (эрхэм) газар ус чинь Тэнд билээ, эзэн минь! Харууна уулыг дулаан гэж Харь тангудыг олон гэж Хатад охидыг гоо гэж Хамаг монголоо мартав уу Хайрт эзэн минь! Халуун амийг чинь алдавч Хас эрдэнэ мэт хvvрийг чинь Хамгаалан авч харъя эзэн минь! Хатан Бvртэгэлжинд чинь vзvvлье Хамаг улсад чинь хvргэе" гэж єчвєл Хаан эзэн энэрэн соёрхов. Хасаг тэрэг хангирсан хєдлєв Хамаг улс баясгалант болов. Хан их газар тэнд хvргэв Хамгийн мєнхийг тэнд оршуулж Хаан зайсангуудын тулгар болж Хамаг улсын бштээн болоод Найман цагаан гэр болов за. Энэ их улсад тунхаг зарлаж Ємссєн цамц, єргєє гэр Ороосон оймыг тэнд онголов.

C падением власти маньчжурских богдо-ханов легитимная власть Поднебесья закончилась на присоединенных маньчжурами территориях, что позволило Внешней Монголии (Население 560.000) и Корее , а также самой Манчжурии, конечно, не без помощи иностранных государств, приобрести независимость. Да и в Восточном Туркестане, Тибете и внутренней Монголии власть ханьцев была номинальной. Тибет- это просто аннексия. из-за слышком мало населения (Население 600.000) и коммунисты и Уланху и старыи аристократы, внутренней Монголии стала провинци КНР внутренней. а что случилось с 4-ех миллионный Уйгурами? Она могла бы стать независимым государством типа Монголии или шестой среднеазиатской республикой

Amateur Video Text From Source France24 Observers: It all started after an incident in a toy factory on 26 June in Shaoguan, Guangdong province http://www.youtube.com/watch?v=1EHABkjxAoE Kitaicy sami nachali pogrom na uigury. Na vide han-kitaicy biyut uigr

знают., знают. монголы знают. слово хэшигтэн переводится как "дежурныи" / "очередной". используют слово хишиг/ хэшиг, и еще имя есть монголское- ХИШИГ +разные имя хонины хишиг хишиг едер амны хишигтэй

Quite comprehensive news on Uigur riot It sounds like some uigur worker in Guandong proince, Southern China accused of raping chinese woman. Although it is not yet clear what happened, han chinese atacked several uigur workers and lynched nonetheless. Video image by mobile phone camera of the incident was seen in bak home in Xinjiang. Urumqi students started initially peaceful demonsration and eventually it became violent attack on Han chinese. P72JLNnyFfU

Xaana zaragdaj baina ve? nomiin delguuruudeer uu. Niit yamar unetei ve

СЪЕДУТСЯ ПРЕДСТАВИТЕЛИ КАЗАХСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОСТИ 2009-06-15 21:08:09 | | Хэвлэх | Найздаа илгээх | Улаанбаатар, /МОНЦАМЭ/ 27 июня здесь состоится первый форум представителей казахской национальности. По этому поводу советник посла Казахстана в Монголии Данияр Кадыров дал интервью корреспонденту МОНЦАМЭ. По его словам, посольство Казахстана в Монголии планирует организовать предстоящий форум в более крупном масштабе и совместно с Центром культуры и неправительственными организациями Казахстана. Помимо монгольских казахов, в его работе примут участие около 300 человек. Ожидается прибытие первого заместителя председателя партии Нур-Отан Казахстана К.А.Дархана, замглавы Общества казахов мира Б.Султаналя, а также делегаций из России, Китая, Узбекистана и ряда европейских стран. Форум обсудит ключевые вопросы торгово-экономического развития, а также вопросы, связанные с культурой, искусством, здравоохранением, образованием, наукой и молодежью. По его исходу монгольские казахи выпустят призыв к казахам мира. Я.Индра

ужас. эт ж против Яса ЧХ-а

a ya videl, kogda on budet starym n budet takim kak na fotk http://forum.eurasica.ru/uploads/124123084...44_23_50485.jpg http://forum.eurasica.ru/uploads/124123084...24_23_39320.jpg

по-моему 100% монголоид. а ты сам как считаешь?

Мандухай Цэцэн Хатан ( 1988 ) найруулагч Б. Балжинням, оператор А. Шаравдорж Мандухай Цэцэн Хатан-Монголын Уран Сайхны Кино 1-2 анги http://www.duunet.com/vodzone/movie/list.a...kind=&find= Цогт тайж ( 1945 ) (Ю.Тарич, М.Лувсанжамц, М.Болд) http://www.nomintv.net/index.php//home/post/215

Экей баатарын хөшөө Баян-Өлгий аймгийн төвд

БАЙЛДАГЧААС ХУРАНДАА ХҮРСЭН ЗАМ ХААНААС ЭХЛЭВ? E-mail 2009 оны 04 сарын 27 Намайг 1983 онд Орос хэлний Багшийн Дээд Сургуульд ажиллаж байхад нэг казах оюутан байж билээ. “Манай ах” гэж их ярина. Ахаараа их бахархана. “Манай ах хурандаа” гэнэ. Нүд ам, дүр төрх, аялга дуудлага нь ч казах, нэр нь ч казах (харамсалтай нь би нэрийг нь мартжээ) тэр хүү бахархдаг ахынхаа тухай надад нэг өдөр асуугаагүй байхад минь ярьж өгсөн юм. Бахархахаас ч аргагүй ах аж. - Манай ах хилийн цэрэгт алба хааж байсан. Зуны халуун өдөр манай ах бас нэг цэрэгтэй хоёулаа голын усанд ороод сэрүүцэж байсан чинь гэнэтхэн сэмхэн Хятадын 2-3 хил зөрчигч дэргэд нь хүрээд ирж. “Уснаасаа гараад ир!” гэж дохижээ. Голын эрэг дээр гутал, хувцастайгаа хамт орхисон хоёр АКА бууг нь авчихсан байж. Хөөрхий хоёр монгол шалдан цэрэг гараа өргөөд хувцасныхаа тэнд очжээ. Хил зөрчигчид манай хоёрыг харж шоолж инээлдээд их байна гэнэ. Бахархан дуурайх ах нь гэнэт ухаан сийлж, ухас гээд бахиал гутлаа шүүрч аваад, улыг нь сугандаа хавчуулж, түрүүг нь бөөрөнхийлж бариад хил зөрчигчид рүү чиглүүлж: “Гараа өргө!” гэж казах аялгаараа догшин сүрлэг зандарчээ. Хоёр шалдан цэргийг шоолон инээж байсан цаадуул нь бодвол буугаа манай хоёр руу чиглүүлж, бэлэн байдалд байгаагүй байх, буугаа сул унжуулчихаад хөхөрч зогсоо биз, ухаангүй айцгааж буугаа хаяад гараа өргөцгөөжээ. Ингэж казах цэрэг бэрх цагт цөлх ухаан сийлж, хил зөрчигчдийг бахиал гутлаараа айлган буулгаж авч, ангидаа тушааж, хоёр сарын нутгийн чөлөөгөөр шагнуулж, намар нь Алтан Москвад Хилийн Цэргийн Дээд Сургуульд суралцахаар одож, өдгөө буюу 1983 онд НАХЯ-ны хурандаа болох замаа тавьжээ. Хил зөрчигчдийг байцаахад: - Тэр иха томо аматай, иха томо, иха аймаар буу байсан ба. Тэрэ буугаараа биданийгаа буудасуна боло биданаасаа ёстой юу ч үлдэхгүй байсан ба гэж байжээ.

+1 Very interesting. Melody of this song sounds like Mongolian Altai Hangain Magtaal (Ode to Altai Hangai.)

наше монг. тала (дала) тоже значит " степь"

наверно калмыки забыли Яса 8. Когда хотят есть животное, должно связать ему ноги, распороть брюхо и сжать рукой сердце, пока животное умрет, и тогда можно есть мясо его; но если кто зарежет животное, как режут мусульмане, того зарезать самого.[+203] [+203] Эта статья соблюдается и теперь у калмыков как обычай, http://www.kulichki.com/%7Egumilev/HD/hd11...m#hd110atext203