Кыпчак

Думаю это вопрос филологу, а так в некоторых местах разговорном ҳ проглатывается место него использует например : менам, сенам ( мен ҳәм, сен ҳәм), менда, сенда.

В книге "The universal geography" by Elisee Reclus Vol VI Asiatic Russia. 1884 226 page По всему Русский империи было 300 000 тыс каракалпаков интересно откуда взялась такая цыпра?. Они жили в основном Астрахани, Пермьи, Оренбурги, Кубани, Тобольске и Сибири THE KARA - KALPAKS AND KIRGHIZ . The Kara - Kalpaks , or “ Black Caps , ” form geographically the transition between the southern Turkomans and northern Kirghiz . Survivors of a powerful nation , they are still represented in a fragmentary way throughout a vast area — in the Russian Governments of Astrakhan , Perm , and Orenburg , in the Caucasian province of Kuban , and in Tobolsk , Siberia . Scattered by forced or voluntary migrations over these extensive regions , they still claim to belong originally to the Kharezm . A few small groups are found in the Zarafshan valley , but the bulk of the race still forms a compact body in the humid plains of the Lower Oxus , and along the east coast of the Aral Sea . Here they number probably 50 , 000 , and in the whole Russian Empire about 300 , 000 . On the Aral Sea the Black Caps , so named from their high sheepskin head - dress , are mostly tall and robust , with broad flat face , large eyes , short nose , prominent chin , broad hands .

Және, одан басқа, тағы, тағы да, да

Тут самы карапапахы пишут что они и есть каракалпаки с Каспия которые с наследстве взяли имя карапапахи, в книге Зия Куртуре эти каракалпаки смешались Азербайджансами и их язык стал огузким. QARAPAPAQ(KARAKALPAK VE KARAPAPAKTerekeme) HunTürkleri. Ziya Gökalpa göre Karakalpaklar Karapapak terekeme adını alarak kafkasa ve anadoluya dağıldılar. «garapapagları», rus kaynakları ise «garagalpag» olarak adlandırır. Tarihsel bilgilerde atladığımız yada göz ardı ettiğimiz en büyük hata , Harzim şah devleti Karapapak ların Karakalpakistan dan Kafkasya ya geldiklerini ve Kıpçak boyundan geldiğini anlarsınız . Dünyanın en kötüsü insanlara tarihi yanlış anlatmaktır . 1974 yılı baskısı (Karakalpak Türkleri yazarı Ziya Kurter ) okumalıyız. Karakalpaklar ve Karapapak lar aynı boy ve akrabalar. 18. Yüzyılda Karakalpaklar Hazar Deniz bölgesine yerleştiler. Orada Azerbaycanlılarnan çok karıştırdılar ve dileri Oğuzlaştı. Eskiden Oğuz Sünni Müslümanlara Türkmen diyorlardı. Farslar onun için Karapapaklara "Terekeme" dediler, Arapçadan gelen kelime ve Türkmenler demek. Karapapaklar geçmişini unutmuşlardı çünkü Yörükler gibi yaşıyordular ve hayvancılıkla uğraşıyordular. Nerden bilsinler Kipçak boyundan geldiklerini. Karapapaklar Terekemeler Oğuzlaşmış Azerbaycanlılarnan ve Ahıska Türklernen karışmış bir Türk halkı bu yüzden Kıpçak dilerin özellikleri az var Karapapak dilinde. Azerbeycanlıda deiliz bu arada.

Русская старина, 1894 г , 1 июль, том 82 стр 52, 74 Въ это время вся пограничная полоса впереди Ахалцыха находи лась въ тревожномъ состоянии . Аджарцы , курды , каракалпаки , еще въ началѣ августа начавшіе дѣлать нападения на скотъ пограничныхъ селеній , а одиночныхъ жителей уводить въ плѣнъ , въ октябрѣ уже открыто грабили селенія , жгли посты и даже нападали на разъѣзды . Тревоги были частыя и не только на пограничной линіи , но и въ тылу . Сельское населеніе было сильно встревожено и или стекалось подъ защиту Ахалцыха и собранныхъ подъ нимъ войскъ , или уходило на задъ въ мѣса . Кордонная наша линія была снята ; посты же и каран тины сожжены неприятелемъ ........Турецкіе башибузуки не что иное , какъ наши милиціонеры , но толь ко не получающіе , какъ они , опредѣленнаго отъ казны жалованья и дру гаго содержанія . Пожалуй , башибузуки соотвѣтствуютъ нашему народ ному ополченію , но только безъ всякой организации и подраздѣленія на сотни , или дружины , по санджакамъ , пашалыкамъ или народностямъ . Между башибузуками , находившимися въ составѣ Карсcкаго корпуса , были и каракалпаки , и курды , и жители Эрзерума , Карса , Ардагана , Кагызмана и другихъ городовъ и мѣстечекъ ; были жители и селеній исключительно турецкихъ . Башибузуки , какъ и наши милиціонеры , въ такихъ дѣлахъ , въ ко торыхъ имъ не может ь угрожать явная опасность , большое мастера поскакать , пострѣлять и поругаться . Смотря на нихъ , подумаешь , что это неустрашимо - храбрые наѣздники . Судя по такимъ ихъ дѣйствіямъ , предположишь , что это отчаянныя и безпардонныя головы , вполнѣ со отвѣтствующая своему названію .

Военный сборник 1861, том XVIII ст 87 Образованіемъ русской иррегулярной конницы Россія обязана мудрой политикѣ генерала Паскевича . Зная , что деньги преодолимая приманка для этихъ дикихъ й воинственныхъ племенъ , Паскевичъ , во время своего похода въ 1828 году , не ко леблясь , призвалъ ихъ подъ свои знамена и изъ враговъ сдѣлалъ своими вѣрными союзниками . Съ этой поры , Россія не переста вала содержать полки иррегулярной конницы , набранные между самыми безпокойными племенами . Лазы , Каракалпаки , Аджары , изъявляли желаніе вступить на службу подъ знамена генерала Муравьева . Полковникъ Лорисъ - Меликовъ , потомокъ грузинскихъ князей Лорисовъ , навербовалъ на Кавказѣ многочисленный корпусъ конницы , въ которомъ говорили на семидесяти нарѣчіяхъ этого края , называемаго на востокѣ характеристическимъ именемъ « Гора Языковъ » . Даже населенія , еще подвластныя Турции , доставляли опредѣленное число рекрутъ въ русскую армію . Изъ однихъ Курдовъ образовалось четыре прекрасные полка . Между всѣми ними , отрядъ грузинскихъ владѣтелей рѣзко отличался богат - ствомъ одежды , вооружения и красотою лошадей , окрашенныхъ въ красный цвѣтъ , по персидской модѣ . Если не ошибаюсь это война между Турции и России Интересно по моему эти каракалпаки жили в Кавказе или близи кавказа

18 век французский издание атлас мира, все таки Каракалпаки в разных картах отмечены в разных местах

«ДЖАГФАР ТАРИХЫ». (14-Й ВЕК) УРУС В 1369 г. Азан (булгарский эмир) был оскорблен вероломством урусов и попросил кук-ордынского (по «ДТ» «кук» – северный) хана Уруса помочь Булгару проучить неверных. Урус прислал своего брата хана Арабшаха с 4 тысячами кыргызов, многие из которых были каракалпаками – минцами (по ДТ «кара» – западный или черный ) и рвались свести счеты также с кытайскими ногайцами. Арабшах выжиг стойбища монгытов по Самаре, а затем перешел в Буртас и очистил от татар эту область. ДРУГИЕ ИСТОЧНИКИ. УРУС 1. УРУС – хан правитель Ак-орды («ак» по ДТ или «восток» или «белый») с 1370 г., младший из двоих сыновей Чамтая (ум. 1360 г.), убил отца Тохтамыша, умер в 1375 г. 2. УРУС – ногайский князь 2-й половины 16 века. [Э-2, с. 563]. 3. УРУСОВЫ – княжеский род татарского происхождения. (Русские Урусы на время «татаро-монгольского ига» были объявлены татаромонголами и ногайцами.) Восходит к известному эмиру Едигею (Эдигу Мангыт), любимому военачальнику Тимура. (Не из тех ли – Эдигу Мангыт – случайно выживших монгытов и татар, которых разбил Арабшах по приказу Уруса?) Во 2-й половине 16 века потомком Едигея в 6-м колене был князь Урус, считавшийся основателем рода. Многие из внуков Уруса приняли православие, получив фамилию – Урусовы и княжеское достоинство в России. [Э-2, с. 564]. 4. Мангыт – монгольское племя, входившее в состав Золотой орды. В Восточной Европе Мангыты известны со 2-й половины 13 века под именем ногаев. Во главе Мангытов стояла родоплеменная знать – султаны-Чингизиды. [Э-1, с. 692] Любопытная получается картина: Урус и Арабшах, силами своих кыргызов и каракалпаков, «осуществляли» на территории Руси «татаромонгольское иго», путем уничтожения «неверных» татар, мангытов и кытайских ногайцев. Во время Куликовской битвы по «ДТ» – монгыты сражались под руководством урусского бека Джинтель-бия на стороне Дмитрия Донского, ногайцы сражались и с той и с другой стороны, а часть казаков за Мамая. С учетом того, что во главе мангытов стояли Чингизиды, картина «ига» на Руси, принятая сегодня «учебником истории» выглядит, по меньшей мере, странно: Чингизиды против не Чингизида Мамая – это и есть Куликовская битва.

https://mega.nz/file/wZEXUaCL#fmoZPZOUURvQp7yNuAlkJohHXqb2EoqGwnmC_FHjmv0. вот ссылка на книгу

О происхождение рода "нукус" полное названн "Алеп Нукус" в некоторых источниках ну-тогыз, огуз значит происходит от 9 огузов такое информация есть. Но ещё у ногайцев тоже есть. Например в Красноярске село Нувкус-Артезиян там было много ногайцов по ссылке песня про Нукус на ногайском https://m.facebook.com/groups/AZIZA2013/permalink/868896563642343/ Вот у меня вопрос современ ногайской орды они существуют в нашем родоплеменной составе или они Аралцы

Да , у меня с этом проблемы

В книге "Адам атадан озине шекем" в основном про Каракалпаках. Хотелось бы здесь книги скинут но пока как не знаю. Как то файл обменник скину и здесь ссылку оставлю я ещё не дочитал. Мне хотелось бы найти другие книги его, у него ещё 4 книги. Казахскую версию не слышал надо это тоже почитать и сравнит

В предисловие так написано,Те кто собрали многовековые "шежире" оставили у Жуваткана Если у вас есть аккаунт в телеграмме то от туда можете зайти, это канал в телеграмме с книгами на КК языке https://youtu.be/ku-v-aoHhlc Вот ещё видеоролик по истории каракалпаков на каракалпакском языке. Вообще то я могу монтажироват, создать видео, думаю тоже о создание видео роликов про истории, но контент должен быт качественным

Если вам интересно это книга то вот ссылка на него. Там написано откуда, откого эти легенди записан https://t.me/KITAPXANA_Karakalpak_Life/3638

Не знаю вы наверно почитали это Камал ага но все ровно решил сюда добавит Как нибудь переведёте общий суть ҚОҢЫРАТЛАР~Қарақалпақ халқының қурамвндағы үлкен қәўимлердиң [ арыстың] биреўи. Қоңыратлар туўралы дәслепки хабарлар парсы тарийхшысы Рашиденниң <<Жамих ат-таўарих>> атлы мийнетинде жазылған. Рашиден қоңыратларды Жорлық мерген [Жаўынгер], Қабай шери [Шүллик], Тасбуда [Көктиң улы]--деген үлкен үш тайпаға, уруўға бөлген. Қоңыраттың усы үш баласы <<алтын табақтан туўылыпты>> дейди. Бул Қоңыратларды <<Ҳасыл>>, <<Таза>> әўлад деп алтынға теңеп айтыўдан тараған хабар. Шыңғыс ханның шешеси Гүлсара сулыў, монголша аты Улун ене, Қоңырат қәўиминиң Жаўынғыр уруўының қызы, Шыңғыс ханның туўған әкеси араб Әбий-Мәлик баҳадыр. Әбий-Мәликти бир саўашта монгол Нехнур [Есукей батыр] өлтирип, Гүлсара сулыўды ҳаяллыққа алады. Шыңғыс Әбий-Мәликтен иште қалған бала еди. Шыңғыстың келешегинен үмит күткен Нехнур, жети жасқа шыққанында оған урыс өнерин, ел басқарыў тәртиби менен жолын үйрететуғын тәрбияшы, устаз етип Қоңыраттың бийи Меңлеке батырды бекитеди. Шыңғыс он үш жасына келгенде Нехнур [Есукей] қайтыс болады. Жасынан Меңлеке бийдиң тәрбиясында өскен Шыңғыс Нехнурдың жыл садақасын бергеннен кейин шешеси Гүлсараға: ---Ислам дининиң тәртиби бойынша ҳаял некесиз жүриўге болмайды. Мениң айтқанымды тыңласаңыз, Меңлеке бийге некелесиўиңизди өтинемен,--деп өзиниң ойын айтады, анасы келиседи. Шыңғыс Меңлеке бийдиң әке болып, биротала ғамхорлығына алғанына мәсирип, айрықша урыс өнерин үйрене береди. Шыңғыстың өгей әкеси Меңлеке бий өскенинде баласын айтқанын тыңлаттырыў мақсетинде оған дайы журты Қоңырат қәўиминдеги бир уруўдың басшысы Тай шешенниң Бөрте Өжен-Сулыў деген қызын айттырып алып береди. Әййемги көшпели халықлар өзиниң уруўларынан, тайпаларынан қыз алыспайтуғын дәстүр бойынша жасаған. Шығыс Түркистанға өткен қарақалпақтың Қоңырат қәўиминиң бир бөлеги сол себепли көбинесе Монғолдың Шыңғыс хан шыққан тайпалары менен қуда болып, қыз алып қыз берип отырған. Шежире бойынша Қоңырат қәўими Жаўынгер, Шүллик, Көктиң улы, Көтенши деген төрт уруўға бөлинеди. Разақ атамыз қайтыс болғаннан кейин туўысқанлары менен сәл нәрсениң үстинде өкпелескен Көктиң улы есигиндеги хызметшиси Көтенши менен арқа тәрепке, Шығыс Түркистанға монголлар менен шегараға көшип кеткен. Ол ўақытлары Қоңыратлар Әмиўдәрьяның төменги қуярлығында жасаған. Шежиреши улама Ҳажы ийшанның [Әбди Жәмийл ахун], Баймағамбет Ербөлек улының хабарына қарағанда Разақ атамыз 112 жасында қайтыс болған. Денеси Шахаманға баратуғын жолдың бойындағы бийикликке, ҳәзирги Ахун баба деп аталатуғын әўлиениң турған жерине қойылған. Монгол тайпалары менен қуда жегжат болып жүрген усы Көктиң улы қоңыратлар еди. Ўақыттың өтиўи менен бул Қоңыратлар Шыңғыс ханның заманында өзлери менен қоңсылас отырған баўырлары Қазак халқының Орта жүзине қосылып кеткен. Бул Қоңыратлар ата дәстүрин сақлап, өлиге елеге шекем даўыс шығарып келеди. Ҳәзир бул қоңыратлар өзлерин қазақтың Орта жүзиниң бир тайпасымыз деп есаплайды ҳәм төмендеги уруўларға бөлинеди. Көктиң улына жататуғын жети ата мыналар: Байлар, Жанлар, Қарасыйрақ, Оразгелди, Тоқполат, Қулшағын, Алғый. Көтеншиге жататуғын алты ата мыналар: Санғалы, Ақ қошқар, Жамантай, Сүйинбай, Сүттимбий, Амантай. Жаўынгердиң биринши ҳаялынан жети бала туўылады. Олар: Теристамғалы, Бақанлы, Тийекли, Ырғақлы, Баймақлы, Қазаяқлы, Уйғыр. Ал, Ҳажы ийшанның, қара базар кете Алдашбай улы Асан мақсымның шежиресинде Жаўынгердиң екинши ҳаялы қазақ қызынан төрт бала туўылған деп көрсетеди. Олар: Қара көсе, Бөгиман, Қуйысқансыз, Жетимлер. Қарақалпақ халқы 1221-жылы Шыңғыс ханның Хорезмге шабыўыл жасағандағы қырғынынан аман қалыў ушын ата мәканын таслап көшеди. Бир жүз елиў мыңнан көбирек қураллы ләшкери бар Шыңғыс ханға азғана Қарақалпақ елиниң қарсы турыўы нәрестениң от пенен ойнағаны менен бирдей еди. Сол дәўирдеги басшысы Кемеңгер бийи Маңғыт Әннет атаның уйғарыўы менен қарақалпақлар Шыңғыс ханның басып алған жерине қарай көшип, Туран елине тарап кетеди. Ал, Жаўынгердиң екинши ҳаялы қазақ қызынан туўылған бул төрт уруў: Бөгиман, Қаракөсе, Жетимлер, Қуйысқансыз өзлерине қараған аўыллары менен дайы журты, монголлар менен шегаралас қазақтың найман елине қарай көшеди. Бул төрт уруў изинен көшип келген Қоңыратлар деген лақап пенен 1270-жылы қазақ халқына биротала қосылып, сиңисип кетеди. Жаўынгердиң Теристамғалы деген баласынан төмендеги тийрелер тарайды. Олар: Хангелди, Байқараған, Елшибай, Қурбан, Тоғай, Шомақ. Теристамғалының Байқараған аталығынан шыққан Қарақ батыр Абылай хан менен бирге Жоңғар қалмақларына қарсы урыс жүргизген ләшкербасшы. Қарақ батыр 1790-жылы 25 мың қарақалпақларды ата мәканға көширип келип, ҳәзирги Тахтакөпир районының жерине қонысландырады. Усы жылы оны Хийўа ханы жасырын жәллад жиберип өлтиртеди. Бақанлы-Шәўжейли уруўға бөлинбей, туўысқанлық қәлпин сақлап қалады. Тийеклиден--Жумагүл, Айдарбек, Қанжар, Сары кемпир, Булунғыр, Қарасақал уруўлары тарайды. Қарақалпақлар 1221-1222-жыллары ата мәканын таслап көшкенинде тийекли Булунғыр бий өзине қараған аўылларын баслап, Самапқанд үлкесиндеги Зарафшан дәрьясының бойына жетип тоқтайды Суўы мол, жери мал өсириўге, дийханшылық ислеўге қолайлы Зарафшан дәрьясының бойына тоқтаған қарақалпақлар сол кәрада Иран тәрептен көшип келип бурыннан жасап атырған азғана мүйтенлерди өзине қосып алады. Сөйтип тийеклиниң Булунғыр уруўын қурайды. Булунғыр уруўының отырған жерлери Булунғыр елаты атанады. Ҳәзирги Самарқанд ўәләятының Булунғыр елатында отырған Қарақалпақларды паналап <<Ақтабан шубырынды>>да [1723--1757] жыллары , <<Қызыл шубырынды>> [1917-1935] жыллары Қазақстанда, Қарақалпақстанда жасаўшы миллетлердиң бир неше уруўлары көшип барған. Тийеклиниң қарасақал уруўы 1612-1617-жыллары Бухара ханы Ийманқул Түркистанға шабыўыл жасап, Қарақалпақ халқын ата журтынан постырғанында , қайшылы, қыпшақ уруўлары менен бирге Алатаўға қарай қоныс аўдарады. Жетисуў, Алтын емел, Бақанас, Бала топар деген Уллы жүздиң жерине барып мәкан басады. Қарақалпақтың қарасақал уруўынан, қазақ-қалмақ урысы дәўиринде 1736-1757-жыллары Қарасақал деген бийдиң аты шыққан. Жолбарыс ханның тусында Уллы жүз ордасының белгили бийи болған. Мешит ашып бала оқытқан. Араб, парсы, орыс, қалмақ тилин билген. Қазақ, қарақалпақтың келип шығыўы жөнинде шежире де жазған адам. ЖУБАТҚАН МУРАТБАЕВ.

Ок

Про Конырат и Токсаба <<ҚОҢЫРАТ>> ҳәм <<ТОҚСАБА>>. ҚОҢЫРАТ~аттың культинен келип шыққан. Ат--әййемги саклардың сыйынатуғын атрибутларының бири. Әййемги массагетлер саўашқа түсериниң алдында атты қурбанлыққа сойған, қанын ишкен, қанын үстине жағыў арқалы "аттай күшли боламыз",-деп түсинген. Әййемги Қоңыратлардан қалған жәдигер Қарақалпақстанда Қоңырат қаласы болып бизге жеткен. Аттың культине байланыслы қарақалпақларда үлкен еки руў "қоңырат" және "қыпшақ" руўының аты айтылады. Қарақалпақ халық шайыры Бердақтың <<Шежире>> шығармасында бул еки руўдың атқа байланысы ҳаққында мағлыўмат бериледи. ҚОҢЫРАТ~"Шүллик" ҳәм "Жаўынғыр" болып еки бөлимге бөлинеди. Ураны:--"Жайылған". Тамғасы босаға. Қоңырат руўы түрки халықларының көпшилигинде бар: [өзбек, қазақ, башқурт]. "Қоңырат" сөзи қарақалпақ әпсаналарының берген мағлыўматы бойынша Шыңғыс ханды әкелиў ушын Майқы бийдиң арбаға жегип барған қоңыр атынан келип шыққан дейди. Монгол шежирелеринде Қоңырат [конгурат, хунгурат, хонгурат] сөзиндеги "хун" сөзи "ақ қуў", "ард" --"ақ қуўдың балалары",--деген мағынаны береди дейди. Монголлар аққуўды кийели қус деп өзлерине пир тутады. Рашид-ад-динниң "Джами-ат-таварих" [ХIV әсир], Абу-лғазының "Шажарайи түрк" [XVIII әсир] мийнетлеринде де қоңыратларды монголдан келип шыққан, олардың қиятлар менен қыз алысып, қыз берисип отырғаны ҳаққында мағлыўмат береди. Қоңыратлардың <<Алпамыс>> дәстанында берилген мағлыўмат бойынша олардың тийкарғы жасаған жери Жийдели Байсын. Ал, Қарақалпақстан территориясында Қоңырат қаласы да қоңыратлардың тийкарғы жасаған жери, руў сыпатында қәлиплескеннен кейин пайда болған қала болыў керек. Айырым тарийхшылар қоңырат руўын Шыңғыс ханның жаўлап алыўынан соң пайда болған деген пикирди айтады. [А. Якубовский]. Ал, халық аўзындағы әпсаналар оны әййемги руўлардың бири деп айтады. "Қоңырат" сөзи аттың культине байланыслы, ат әййемги түрки халықларының сыйынатуғын, қәдирлейтуғын ҳайўанларының бири. Түрки халықлары жаўынгер, шарўа халық болғанлықтан, олардың турмысында аттың атқарған хызмети айрықша болған. "Кон" бул күн, күн дөгерегинде айланған ат, күн тиришиликти билдирсе, ат ўақытты билдиреди деп түсинген. Арбаның дөңгелегине салынған шүлликтен "шүллик" сөзи келип шыққан. Бердақ:-"Шақ яш бала ерке уғлы, қып демеклик араб тили",--деп "қыпшақ" сөзинде еки түрли мәнис барлығын айтып өтеди. Рашид-ад-динниң мийнетинде Оғуз ханның әскер басшысының биреўи әскерий шабыўылда өледи. Ол өзи менен бирге жүкли ҳаялын алып жүрген еди. Ҳаял жолда толғатып, оны туўдыратуғын жер болмайды. Сонда оны иши геўек ағаштың ишинде туўдырады. "Қып" деген ески түрик тилинде "иши геўек ағаш", "қаб" деген мәнисти береди. Ал, "шаға" түрки тилинде "бала" деген мәнисти береди. Сол туўылған балаға Оғуз хан "қыпшақ" деп ат береди ҳәм өзине әскер басшы етип алады, оған қурал-жарақ, жер береди. Қыпшақтың қол астына қараған елдиң барлығын "қыпшақ" деп атады дейди. Түрки халықларының жазба ескерткишлериниң бири <<Оғузнаме>> естелигинде Оғуз-қаған саўашта Итиль дәрьясынан Улуғ Орда деген бек ағаштың ишин жонып, кеме соғады. Иши жонылған ағашты бунда да "қыпшақ" деп ат қояды. Соннан Улуғ Орда беклик еткен руўлар "қыпшақ" деп аталады. Қыпшақ ҳәм жылқы жыйнады, Желиге қулын байлады, Қымыз сабасын сайлады, "Тоқсаба" уран болған екен,--дейди.

К сожалению я не профи переводчик, если найду книгу на русском языке то здесь обязательно напишу

Легенда о происхождении рода, племени "Уйгур" у каракалпаков <<УЙҒЫР УРУЎЫНЫҢ КЕЛИП ШЫҒЫЎ ТАРИЙХЫНАН>> Шыңғыс хан мәмлекет басқарыў жумысында анасы Гүлсара менен ойласып отырған. Гүлсара сулыў баласына, Шыңғысханға ел басқаратуғын адам Алланың бирлигин таныйтуғын, дени саў ақыллы, кеширимли, үлкен парасат ийеси болыў керек. Ол ушын балаларыңды жақын туўысқанларыңның қызына үйлендирмей, басқа миллеттиң қызлары менен бас қосыўына жағдай жаса. Өзиң шыққан Бөржигит тайпасының дәстүрин бузбай "алтын әўлад" деген даңқыңа садық бол. Усыны балаларыңныңқулағына қуй дейди. Шыңғысхан [1155-1227 жж] 72 жыл жасап, 23 жыл хан болған. Шыңғысхан 500 ҳаял алған. Соның ишинде 5 ҳаялына көбирек турақлап, қәдирлеген. Көп ҳаялларының биринен туўылған Аят батырға уйғыр елиниң бай адамы Қамраддинниң қызы Гүлзаҳира сулыўды айттырады. Гулзаҳира Сулыў аўылласы Қарақалпақтың Қоңырат қәўиминиң Қаракөсе уруўының жас батыры Қасарға ашық еди. Қасарда Гүлзаҳираға ашық болғаны менен, елинен бөлинип жүрген азғана аўыл болғаннан соң, монгол Аятқа қарсы келе алмай, муҳаббеттиң жалыны жүрегин шарпып жүрген еди. Бир күни түнде қараңғыда қара жорға минген жас шырайлы уйғыр жигити келип, Қасарға:--"Сизди Гүлзаҳира апай шақырып турыпты. Анаў аўылдың қубласындағы қалың жыңғылдың шетинде отырыпты",-- дейди. Қасар есигиниң алдында турған шубар арғымағына минип, жигит айтқан жерге келсе, күтип турған Гүлзаҳира көринбейди. Бул қалай деп ойланып турғанында бағана хабар айтқан қара атлы жигит те келеди.--Армысың, батырым, танымай турсаң ба? Мен Гүлзаҳираманғо--дейди. Екеўи аман-есенлик сорасқан соң:--Қасар, усы бүгиннен қалсаң мен саған жоқпан. Ертең Аяттың жаўшылары келип алып кетеди,--дейди Гүлзаҳира. --Онда жүр кетемиз. Хорезм журтында қаналас қалың елим бар. Мен деп келген болсаң жүр,--дейди. ---Қасар, жеңиллик етпейик. Даўамыүш елдиң азаматларын қырылыстыратуғын истиң басына бармайық. Сен мени Аяттың босағасынан алып қаш. Сонда ел бүлинбейди. Мен бир айға шекем доңыздан жатар орны, тезеги бөлек Аяттай малғунды өзиме жақынластырмайман. Барған соң Аяттың ордасын Кәрўан жолдың шығысындағы булақтың басына көширтемен. Сенде жигитсең. Есабын таўып ўақытты өткермей, сол кәрада оңаша отырғанымызда алып қаш,--дейди Гүлзаҳира. Сол түни муҳаббеттиң мөлдиринде ақ шабақтай ойнаған еки жас, таң саз берип, қараңғылық пердеси түриле баслағанда хош айтысып тарқасады. Ўәдели күни Аяттың жаўшылары келип Гүлзаҳираны әкетеди. Хан туқымы әпиўайы алыққа күйеў болып босағасына бармайтуғын дәстүр бойынша Аят келмейди. Гүлзаҳираны елине зыянсыз қутқарып алыўдың жолын ойланып жүрген Қасар батыр еки тулпарын сейислеп жарата берди. Арадан он-он бес күн өткенде айдың өлиарасының жаўынлы шашынлы қараңғы түнин пайдаланған Қасар аўылының жайылымдағы 4-5 үйир жылқысын қуўып Аяттың аўылына тартады. Аўылға жақынлағанда монгол тилинде: ---Жаў шапты. Аят, жылқыңды айырып алып қал,--деп сүренлеп Аяттың ордасының үстине айдайды. Қолындағы тас темирге қылышының қырынан урып, сарт-сурт қылыш силтеп шайқасып атырған адамлардың ҳәрекетинде билдиреди. Алыстан Қасардың даўысын еситкен Гүлзаҳира Аятқа қарап: ---Батыр-аў, душпан жылқыларыңнан қотыр тай қалдырмай айдап баратыр ма? Жылқышыларың буўындырып атырған адамдай бақырысады ғо,--дейди. "Мал ашыўы, жан ашыўы", жылқыларың кетти деген сөди еситкенинде Аят төсектен ушып түргелип қолына қылышын алып, есиктиң алдындағы кермеде байлаўлы турған атына қарай жуўырады. Аят қараңғыда атын излеп гүймеңлеп жүргенинде Қасардың силтеген қылышы аўыз омыртқасының тусынан шақ еткенде басы домалап, кермениң қасындағы қазыққа тиреледи. Бул ўақытта Гүлзаҳира Аяттың кийимлерин кийип, қарыў-жарағын асынып Қасарға киятыр еди. Гүлзаҳира Қасардың жетегиндеги атқа минип атырғанында Аяттың бассыз денеси дөңбекшип оның қасына келеди. Гүлзаҳира Аяттың денесин көрип: --Батыр-аў, узақ жолға изги нийет пенен атланып баратырмыз. Усы бийшараны өлтирмей-ақ кеткенимизде,--деген Гүлзаҳираның сөзиниң даўамын айттырмай, Қасар: --Бол, тез атқа отыр да жолға түс. Адамлардың есин жыйнай алмай апың-гүпиңи шығып атырғанында аўылдан қарамызды үзейик. Мен ҳәзир Аятты өлтирмей кеткенимде изимизден жетип екеўмизди де тилге келтирмей, әзирейлиниң қолына тапсырады. Душпанға мийримлилик ислеўге болмайды. Ал, жүр кеттик. Алла талабымызды оңынан оралта бергей,--деди Қасар. Сол жүрис пенен үш ярым жылда Самарқанд аймағындағы Ғәллеарал деген жерге жеткенде ат үстинде киятырған Гүлзаҳираны толғақ тутады. Ғәллеарал таўларының Бухар тәрепиндеги үлкен сайдың ортасында бир жалғыз үй көринеди. Гүлзаҳираның толғақ тутқан мәҳәлиндеги жаны қысылғанын көргенде Қасар шыдамай "тәўекел",деп аттың басын жалғыз үйге бурады. Келсе тастан қаластырған тамда жасы елиўге шамаласқан, бет-аўзы дүн-жүн, үсти-басы алба-дулба, қолларын жүн басқан саўлаты жерден пишип алғандай орақ мурын, сыпыра қулақ, көзи шыңыраўдың түбиндей жылт-жылт еткен еңгезердей сарт отыр екен. Сарт пенен сәлемлескен Қасар жөн-жосағын айтады. Сарт жыллы лебиз билдирип, төрги өжиресине төсек салады, Гүлзаҳираны үйге алып келиседи. Гүлзаҳира көп толғатпай көз жарып, ул туўады. Гүлзаҳира есин жыйнағаннан соң үш күннен кейин Қасарға:--"кетейик, усы мақаўдың көзинен қорқаман. Бир апатқа дуўшар етеди. Тезирек кетейик",--дей береди. Сарт келинге жас сорпаға деп қорасындағы туў қашарын сояды. Қашардың басын қублаға қаратқаннан соң,--"мениң жылым сыйыр еди, мениң баўызлаўыма болмайды. Сен шалып бер. Басқа жағын өзим келистиремен",--деп қолындағы пышағын Қасарға усынады. Қасар пышақты алып қашардың мойнын бир дизеси менен басып:--"Жаның қудайдың жолына, аллаҳу акбар",--деп пышақты тартып жибергенде:--"сениң жаның қашардың жолына",--деген сарт Қасардың басына айбалта менен қойып қалады. Айбалта Қасардың басын еки бөлип, аўыз омыртқасының қосылған жериндеги сүйекке шық етип иркиледи. Қашар менен бирге Қасар да:--"Гүлзаҳира хош бол",--деп айтыўға тили айланбай "ўах" деўи менен жан тапсырады. Сарттың алдап Қасарды өлтиргендеги мақсети Гүлзаҳира Сулыўға ийелик етиў еди. Өмиринше көлигинен басқаға нәзери түспеген сарт жалғыз атлы, сабаў қамшылы қарақалпаққа ерип киятырған уйғыр қызын көргенде, кеўлинде әлле қашан өшип қалған муҳаббеттиң қоламтасы тутанады. "Байын өлтирсем, со о қара қытайлар менен шегарадағы елине қашып кете алмайды деген ҳарам ойдың дәстинде Қасарды абайсызда алдап келмес сапарға атландырды. Қасарды өлтирип, кеўили шалқыған сарт: "Гүлзаҳира, малдың өңешин байлайтуғын жип, баўызлаў қанын жуўатуғын жыллы суў алып келегөр",--деп даўыслайды. Қундақлаўлы баласын алдына алып шайқап отырған, ойында ҳеш нәрсе жоқ Гүлзаҳира қолына жыллы суўы бар дүмше, жип алып шыққанында қашардың қасында басы еки бөлинип жатырған Қасарды көреди. Ҳеш нәрсе көрмегендей сыр билдирмеген Гүлзаҳира ишинен: "Ҳәзир сен сартты өлтириўге умтылсам, өзимде жазым боларман, Қасардан қалған жалғыз шарана да өледи. Бул ақылсызлық болады. Есабын таўып сартты өлтирип, Қасардың кегин алып, изинде қалған перзентин елине қосыўым керек",---деген жуўмаққа келип, өлип атырған Қасарға нәзерин салмастан жуўырып, сарттың айтқанын ислей береди. Сарт Қасардың денесин сүйреп апарып, үстиндеги кийимлери менен сайдың жийегиндеги терең шуқырға таслап, үстин тас үйип көмеди. Сарт менен сөйлескенде Қасарды тилине де алмай, Гүлзаҳира үй ишиниң хызметине араласып, оның кир, патас кийимлерин жуўып, жыртылған жерлерине жамаў салып, тигип жүре береди. Гүлзаҳираның бул ислерине сарт қуўанып:--"заңғар қарақалпақ қызды сүйгенинен айырып, алып қашқан гәззап екенғо. Енди тартынбай ойымды билдирейин",--деп өзинше шешимге келип, бир күни түсте кеўилдегисин сездиреди. --Дурыс айттыңыз. Усы жерге келгенде мен де ишимнен усыны ойлап едим. Қаңғыбас мақаўдан сендей қутқарыўшыға гезлескениме тәўбе қылып, күни-түни жақсылық нышанын сарсылып күтиўши едим. Алла тилегимди қабыл етти. Енди сениң алдыңа кесе туратуғын ҳешким жоқ. Мусылманның дәстүри бойынша туўған баласы қырқынан шықпағанша, ҳаял толық тазармағанша қатнасық ислеўге болмайды. Тәңирим тилегиңди берди. Қырық күн өткеннен соң өримдей ақ билегимди мойныңа орап, қушағыңа енемен",--дейди. Гүлзаҳираның гәпине исенген сарт аңға шықса да, бир көзи үйинде болып, узап кете алмай, ўәдели күнди төзимисиз күтеди. Гүлзаҳирада узынлығы үш ели алмас кезликти оңашасында күнде пәки қайраққа қайрап, шүберекке орап, кисесине салып жүрди. Қырық биринши күни сартқа:--"шомылыңыз, бүгин ўәдемиз бойынша дастыққа басымызды қосатуғын күн",--деп үлкен қазанға суў жылытып берип, өзи баласын көтерип мацданға шығып кетеди. Сол күни Гүлзаҳирадан бурын төсекке жатып, көз алдына аққуўды илген қуладинниң ҳәрекетин елеслетеди. Гүлзаҳира:-"сениң менен муҳаббат әткөншегинде тербелгенимизде жылап тынышымызды алар",--деп баласын бөлеўли бесиги менен дәлизге қояды. Оң қолына саўсағының арасына кезликти байлап келген Гүлзаҳира шеп қолы менен сарттың бетин сыйпап, уйғыр тилинде:--"жаның Қасардың жолына қурбанлық",--деп, сарттың аяғының арасына аяғын салып қолайласқан болады да, жутқыншағынан төменирек алқымын кезлик пенен тартып жибереди де, өзи төсектен тез сытылып дәлизге шығып, есикке тәмби басады. Еки гүре тамырынан қан атлығып, қарқырап дем алған сарт бар күшин жыйнап орнынан турып, қапыға келип, маңлайын тиреп гүрс етип қулайды. Сарттың гүм болғанын билсе де, Гүлзаҳира таң ала геўгим болғанынша есикти ашпайды. Таң жақтысы менен ерте турған Гүлзаҳира Қасарға силтеген айбалта менен сарттың денесин майдалап шабады да, есигиниң алдындағы еки ийтине таслайды. Бир күн қонып кирлерин жуўып, шашын тас төбесине түйип, Қасардың кийимлерин кийип, сарттың үйине от береди. Малларын, ешегин, ийтлерин босатып жиберип, Булыңңырға лайыш тәрептеги қарақалпақ аўылларына қарай Қасапдың атын минип, екинши атқа жүклерин жүклеп, баласын алдына алып жолға шығады. Жол жөнекей:--"бала үстинен ҳаялым қайтыс болып еди",--деп жағдайын айтып, -- "жақын шамада қарақалпақтың қоңырат қәўимлери бар ма?"---деп сорастырады. Адамлардың силтеўи менен Гүлзаҳира Самарқанд әтирапындағы қоңырат қәўиминиң басшысы Үргит елатында жасайтуғын Барлық деген бийине келип, барлық басынан өткергенлерин, жол бойы гезлескен ўақыяларды қалдырмай айтып береди. Барлық Үргит, Тайлақ, Булыңғыр, Лайыш деген жерлеринде жасайтуғын жаўынғыр уруўларының бас кемеңгер бийи екен. Ол Гүлзаҳираға таза ҳаял кийимлерин кийгизип:--"үлкен ҳаялымның үйинде тура бер. Сениң тәғдириңди жаўынғыр қәўиминиң жасы үлкенлери менен кеңесип шешемен. Қасардың халқына аман қаўыштың. Ендиги жағында өмириң Алла рәҳим әйлесе рәўшан болар. Өткенге салаўат, қалғанларын Алла бахытлы жасаўды инәм еткей",--дейди. Барлық бий елиниң жасы үлкен, жасы кишилери менен ойласып, еки ҳаялы болса да, бийперзент жүрген Теристамғалының бир баласы Шомаққа Гүлзаҳираның некесин қыйып, Қасардан қалған баланы тәрбиялап өсириўди тапсырады. Той үстинде Барлық Гүлзаҳирадан баласының атын сорайды. Сәлем ислеп орнынан түргелген Гүлзаҳира Барлық бийге қарап: ---Ата , нәрестениң атын қойыўға муршамыз болмай, қан ишер гәззаптың патыратына ушырап, қайғылы ҳәсиретке дуўшар болдық. Алланың қоллаўы менен сизлердей аталарының елатына аман қосылып, қуўаныштың дәстиндеги ингалап жатырған нәрестениң атын қойыңыз,--дейди. Барлық бир пәс ойланып отырып,--"шыққан жери, түп дайыларын умытпаўы ушын, уйғыр, қарақалпақ халықларының келешегктеги барыс-келисинк ашылған жол болыўы ушын, атын Уйғыр қойдым. Шежиремизге жаўынгер атамыздың генже баласы ретинде жазылып, тарийхта жаўынгердиң белинен дөреген жети баланың биреўи болып аты қалады",--деп пәтия берип, сақалын сыйпайды. Уйғыр өсе келе жаўынғыр қәўиминиң белгили бир уруўы болып шежиреге жазылады. Бала туўылғаннан соң күтими болмай, желпинип, бала көтермейтуғын кеселге шатылған Гүлзаҳира Шомақтан перзентли болмайды. Ҳәзирги уйғыр уруўы солай етип, анасының миллети аты менен аталған, жаўынғырдың жети баласының бири болып шежиреге жазылған Уйғыр атлы жигиттен тараған екен. ЖУБАТҚАН МУРАТБАЕВ. <<Адаматадан өзиңе шекем>>. китабына алынды. Нөкис, "Билим",--1994-жыл, 42-45-бетлер.

Спасибо

Спасибо

Если потомпки чингизхана тогда Монголкий кров у них

Я не понял, как они может быть узбек или казах если они потомки чингизидов

Можно ли верит вот этому источнику НОГАЙСКИЙ КОМПОНЕНТ В ЭТНОГЕНЕЗЕ КАЗАХОВ. Сабитов, Ж. М. Как утверждают лингвисты, Ногайский и Каракалпакский языки наиболее близки Казахскому языку [1], и вместе они относятся к Ногайской подгруппе Кипчакских языков [8]. При этом, разница в этих языках даже меньше, чем разница между различными диалектами внутри одного европейского языка [12, 274]. Вопросы о ногайском компоненте в этногенезе имеют долгую историографию. Еще Шокан Валиханов писал о ногайском наследии и эпосах, которые сохранились у казахов [3, 163]. Но, несмотря на большую в хронологическом плане историографию, до сих пор не ясен вопрос о ногайском компоненте в этногенезе казахов. Наиболее распространенный концепт, утверждает, что Младший жуз у казахов происходит из Ногайской Орды, в то время как Старший жуз происходит из Могулистана, а Средний жуз из государства кочевых узбеков (иногда данный концепт встречается в усеченном виде, повествуя о происхождении Младшего жуза от Ногайской Орды). При этом стоит отметить, что данный концепт, как и многие другие концепты, воспринимает ногайско-казахские этнические отношения слишком схематично. Также стоит отметить, что, по нашему мнению, казахи и ногайцы — это больше политические партии, существующие в рамках одного постзолотоордынского этноса (татар и узбек здесь выступали как экзоэтнонимы, внешние названия со стороны других народов) [10]. Близкая точка зрения высказывалась Радиком Темиргалиевым [12, 274]. Если исходить из такого понимания истории, то становятся объяснимыми факты смены «национальности» многими общими героями постордынской истории. К примеру, Алаш, сын ногайского бека Ямгурчи, был «ногайским» мурзой, потом на время стал «казахским» князем (при Касыме и Буйдаше), а потом обратно сменил «национальность» и стал «ногайским» аристократом. Другим примером являлся знаменитый Жалантос (Ялангтуш) из рода Алшин, начинавший карьеру как «узбекский» эмир, и закончивший свою карьеру «казахом», фактическим руководителем Младшего жуза. Из больших эпизодов ногайско-казахских переходов, стоит выделить следующие события: Наиболее известным эпизодом, в казахском фольклоре является смерть Ормамбета [3, 327] [4, 61–65], которого традиционно отождествляют с Ураз-Мухаммедом, беком Большой Ногайской Орды, умершим в 1598 году [14, 126]. Именно с этим событием связывается окончательное размежевание казахов и ногайцев, «о котором со слезами вспоминали старики». Также стоит отметить, что со смертью Ормамбета связывают свое отделение и каракалпаки [13, 223]. Тынышпаев М. считал, что Алшыны присоединилась к казахам, около 1600 года, после смерти Ормамбет-бия [16, 54] Более ранним эпизодом был переход 300 тысяч ногайцев к казахам во времена правления Касым-хана (1510-ые) и переход этих ногайцев обратно (1520-ые), а позже 300 тысяч казахов к ногайцам во главе с Ходжа-Мухаммед-ханом (Кожаш-ханом) [11]. Если эти переходы четко зафиксированы в различных источниках, то еще некоторые переходы могут быть реконструированы на основе логики развития событий. Мы видим, что отток населения из Ногайской Орды в Казахское ханство и обратно обусловлен политическими кризисами, вызванными либо смертью предыдущего правителя и войнами за его наследство, либо поражениями данного государственного образования от внешних врагов. В истории Ногайской Орды, было еще два широких политических кризисов, в результате которых часть населения Ногайской Орды, сменило свою «партийную» принадлежность, став «казахами». Политический кризис 1550-х годов, в результате которого Ногайская Орда распалась на Большую Ногайскую Орду, Малую Ногайскую Орды (Казыев улус), Алтыульскую Орду. Как известно, в 1557 году, Алтыульская Орда присоединилась к Казахскому хану [15, 122], хотя в источниках отмечается их малочисленность [15, 124]. Также известно, что часть населения Алтыульского улуса известны как Джембойлуки [15, 132]. Распространено мнение, что часть Алтыульской Орды (Джембойлуков) впоследствии вошла в состав казахов Младшего жуза [15, 134]. Политический кризис, вызванный нашествием калмыков в 1630-ых годах. Тогда Большая Ногайская Орда прекратила свое существование, часть ее ушла к малым ногаям, часть подчинилась калмыкам, еще одна часть потенциально могла уйти к казахам (часть Джембойлукской и Едисанской Орд). Вполне возможно именно это событие окончательно разделило казахов и ногайцев, так как появилась преграда в виде Калмыцкого ханства. К сожалению, источники не дают нам прямых свидетельств о том, какие рода перешли от ногайцев к казахам. Но есть косвенные свидетельства, позволяющие нам выдвинуть гипотезы о переходе тех или иных родов к казахам. Как писал Исхаков Д. М. на основе Стамбульской версии Утемыш-хаджи: «Вообще в связи с упомянутым объединением Едисан заметим, что оно состояло из кланов (уруг) Ширин, Барын, Аргын, Кыпчак, Алчы (Алчын), Мангыт, Кытай и Курлеут) [2, 45], [6, 50]. Таким образом, можно утверждать, что казахские племена Аргын, Кыпчак, Алшын, Курлеут (входит в состав современных казахских Кыпчаков) могли полностью или частично (что более вероятно) входить в состав Едисанской Орды в середине XVI века (времена написания Чингиз-наме). Причем они были крупными племенами, каждое из которых в среднем мог выставить один сан войска (10 тысяч), отсюда пошло и название 7 санов (Едисан). Вполне возможно, эти рода ранее входили в состав Казахского ханства при Касыме, а позже перешли к ногайцам. Очень интересной в плане расселения Казахских племен является карта «Nova descriptio geographica Tattariaemagnae» (Новое описание географии великой Татарии), составленная пленным шведским офицером Филиппом-Иоганном Страленбергом в 1730 году[7]. На ней мы видим такие племена среди казахов как Алшин и Уйсун, которые живут возле реки Яик (Урал) уральских казаков и Большой Ногайской Орды (NogaiMaior и campusMamai), чуть севернее каракалпаков и Аральского моря. Чуть юго-восточнее их живут такие казахские племена как Tribus IuВ, Tribus Tzelzсkli. Если первое племя можно отождествить с юзами, то второе племя ранее уже отождествляли с родом Шекты, другим вариантом может быть отождествление это племени с названием Шанышкылы. Южнее этих двух племен находились Кунграты (Коныраты), которые расположились южнее Каракумов, севернее Саурана и западнее Сузака. Восточнее Сузака жило племя Кердери. Южнее Саурана и реки Сырдарьи жило племя Найман. Юго-восточнее их жило племя Mingatagan, которое можно отождествить с союзом двух племен Минг и Катаган. Южнее их жило племя Аргун (Аргын). Юго-восточнее Аргунов по реке Сырдарья жило племя Катаган. При этом территория Казахов включает в себя территорию Кыргызов, Фергану (Маргилан, Наманган). Плюс по карте можно судить о зависимости каракалпаков (живут в Западном Казахстане). Восточнее Отрара жило племя Zamakay, которое ранее отождествляли с племенем Шомекей [9]. По нашему мнению эта карта использовала данные первой половины XVI века, так как катаганы еще находятся в составе Казахов (их разгром был осуществлен в 1628 году). Восточнее казахов находится степь Аблай-тайджи, который жил в XVII веке, активно участвовал в политике с 1630-х годов и умер в 1674 году. На Западе Большая Ногайская Орда, которая были независимой до переселения калмыков Хо-Урлюка (1628–1633 годы). Впоследствии, по нашему мнению, вышеуказанные племена Минг, Юз откочевали в Фергану. Хотя, как мы знаем, племя Минг подчинялось казахам еще в 1716 году, согласно письму Каип-хана османскому императору. Племя Катаган ушло к другим народам из-за разгрома в 1628 году. Такие «рода» как 12 Байулинских и 6 Алимулинских родов известны под общим названием Алшын и отмечены на карте. То же самое касается таких родов как Сары-уйсун, Шакшам, Дулат, Албан, Суан, Ысты, Шапрашты, Ошакты, Сргелы, которые известны под общим названием Уйсун. Из тех казахских родов, которые на данный момент есть у казахов, но не отмечены на карте можно выделить следующие рода: Тама, Табын, Кереит, Рамадан, Телеу, Жагалбайлы, Кыпшак, Уак, Канглы, Жалаир, Керей. Таким образом, мы можем предположить, что данные рода либо были малыми в данную эпоху (поэтому они не отмечены на карте), либо они были в составе Большой Ногайской Орды. Чтобы понять данный вопрос можно обратиться к такому памятнику фольклора как Кырымнын кырык батыры (40 батыров Крыма). По нашему мнению, у авторов данного цикла (отдельные дастаны из цикла существовали и ранее образования Малой Ногайской Орды) упоминание того или иного батыра, связано с наличием или отсутствием его племени среди Ногайцев в середине XVI века. Из родовых героев Казахских племен в данном эпосе упомянуты Кара Кыпшак Кобланды, Тама Нарык и его сын Чура Нарыков (Шора-батыр), Уаки Ер-Кокше и Ер-Косай, Уйсуны Айса и Ахмет (Амет, сын Исы, хотя здесь возможен второй вариант Айса — это Иса, брат Едиге из рода Мангыт, а Ахмет его сын), Алшын Алау [5, 395]. Таким образом, мы можем предположить, что вышеуказанные племена (Кыпшак, Тама, Уйсун, Уак, Алшын) имели прямое отношение к Ногайской орде. Мы знаем, что эпос Кырымнын Кырык батыры, говоря о потомках Едиге, заканчивается на Карасае и Гази [5, 394]. Как мы знаем, Гази основал фактически Малую Ногайскую Орду на Кавказе. Мы можем предположить, что данный эпос сложился при нем и в Малой Ногайской орде. Название эпоса (Батыры Крыма), упоминание Султана Адиля (крымский принц Адиль Гирей) и кызылбашей (войско иранского шаха), только подтверждают данный тезис, так как ногайцы могли в составе Крымского войска участвовать в турецко-иранских войнах в тот период. Исходя из этого, можно предположить, что части этих пяти племен (Кыпшак, Тама, Уйсун, Уак, Алшын) присутствовали как в Малой Ногайской Орде, так и в Большой Ногайской Орде. Позже, они перешли к казахам, причем рода Алшын, Уйсун, известные по карте Страленберга перешли к казахам после смерти Ормамбет-бия. В пользу этой точки зрения, можно выдвинуть факт их проживания в Западном Казахстане, на границе с Большой Ногайской Ордой. При перемене границ, Уйсуны и Алшыны остались жить там же (в Западном Казахстане), но стали называться не «ногайцами», а «казахами». Племена Тама, Уак и Кыпшак, скорее всего, оказались у казахов позже, после калмыкского вторжения 1630-х годов. Также некоторые подразделения рода Аргын, входившие в состав Едисанской Орды, могли войти в состав Казахов в это же время. Не исключено, что некоторые рода таких племен как Кыпшак, Тама, Уйсун, Уак, Алшын присутствовали в Казахском ханстве и ранее. Существование одних и тех же племен в разных частях Дешт-и Кыпшака было нормальным явлением для средневековья. Где находились племена Табын, Кереит, Рамадан, Телеу, Жагалбайлы, Канглы, Жалаир, Керей в это время не ясно. Если с Жалаирами мы можем предполагать, что они были в составе казахов раньше (сведения Кадырали Жалаири позволяют согласиться с данным тезисом), то с другими родами не ясно. Либо эти рода были чересчур малы и поэтому не попали на карту Страленберга, либо эти рода пришли к казахам из Большой Ногайской Орды и Алтыулов (Джембойлуков). Подводя итоги статьи, стоит отметить, что, к сожалению, мы не можем идентифицировать племенной состав Казахского ханства ранее середина XVI века. Исходя из этого факта, наши реконструкции основываются на косвенных данных. Такие рода как Алшын, Аргын, Кыпшак, Курлеут входили в состав Едисанской Орды (первая половина и середина XVI века). Такие рода как Алшын, Уйсун, Кыпшак, Тама, Уак входили в состав Малой Ногайской Орды при Гази и Карасае (вторая половина XVI века). Среди казахов в период первой трети XVII века отмечены такие племена как Алшын, Уйсун, Найман, Аргын, Кунграт, Катаган, гипотетически Жалаир и др. Исходя из этого, мы можем предположить, что рода Алшын, Уйсун, Аргын перешли в состав Казахского ханства после смерти Ормамбет-бия, причем родственные им подразделения из этих же племен, могли уже быть внутри Казахского ханства. Племена Тама, Уак, Кыпшак, Курлеут (подрод внутри Кыпшаков) попали в состав Казахов уже после Калмыкского вторжения. Племена Табын, Кереит, Рамадан, Телеу, Жагалбайлы, Канглы, Керей либо в то время (первая треть XVII века) были малочисленными (поэтому не попали на карту Страленберга), либо перешли из Ногайских Орд (Большая Ногайская Орда, Алтыульская Орда (Джембойлуки) и в меньшей степени Малая Ногайская Орда) к казахам после Калмыкского вторжения 1630-х годов. https://moluch.ru/archive/105/23264/

Еще Каракалпаки называли себя Кара кипчаками. Мне итересно почему так. Про кара кипчаков тоже можно найти в некоторых источниках наверно самый известный это эпось Кобланды а по каракалпакский Коблан