Абулхаир и Карт-Абулхаир

[asan-kaygy]

http://anyflip.com/tbyg/ggur

[asan-kaygy]

[asan-kaygy]

https://zhardem.kz/news/6981

[asan-kaygy]

http://anyflip.com/download/download-pdf-file.php?bookid=593330

[asan-kaygy]

В общем версия Акселеу Сейдимбека такая:

Сөз орайында, сол кездегі Қазақ хандығының саяси, әлеуметтік және әскери өміріне белсене араласқан екі Әбілқайырдың болғанын айта кеткен жөн. Оның бірі — Кіші жүздің ханы, Ресей патшалығына бодан болатын Әбілқайыр (1693—1748 жж.). Бұл Әбілқайыр тарихи әдебиеттерде Қазақ хандығының негізін салған ӘзЖәнібектен тарайтын Өсек сұлтанның ұрпағы Әскен (Әжі) сұлтанның баласы деп жазылып жүр. Қазақ хандығының дәстүр-талабы бойынша Өсектің ұрпағы қазақ сұлтандарының кіші буыны деп есептеліп, оларға хан тағына мұрагер болу хұқы берілмеген. Ауызша шежіре де, тарихи деректер де Барақ сұлтанның Әбілқайырды өлтіру себебін, өлтірген соң билер талқысында ақталып шығу себебін осыдан деп айтады (В. В. Вельяминов-Зернов. Исследование о Касимовских царях и царевичах. Часть вторая. СПб. 1864. 368—370-беттер).

Сол кездегі төре тұқымын бір адамдай білетін Шоқан Уәлиханов Әбілқайырдың тегін мүлде басқаша таратады. Шоқан бойынша: Барақ хан, одан Жәнібек, одан Сүйік (ең кіші баласы), одан Бөлекей-Қоян, одан Батыр хан, одан Айшуақ сұлтан, одан Ырыс, одан Хажы сұлтан, одан Әбілқайыр хан. Әбілқайырдың тұсына Шоқан: „ 1730ншысында ол Русияға табыс болған, 1748ншысында өлген" деп жазған (Ч. Ч. Валиханов. Собрание сочинений. А-А, 1964. 3-том 185-бет).

Бұл екі дерек те, мейлі Өсектің ұрпағы болсын немесе Сүйіктің тарайтын тұқымы болсын, Кіші жүзге хан болатын Әбілқайырға келіп тіреледі. Ал, екінші Әбілқайыр — Абдолла сұлтанның баласы. Мұны даланың ауызша шежіресі де, тарихшылар да „қарт Әбілқайыр" дейді. Абдолла сұлтан Тәшкентке хан болатын Тұрсынның баласы. Ақназар ханның немере інісі Тұрсын Мұхаммед Ташкентке хан болып тұрған кезінде ант аттап, ағасы Ер Есімнің қолынан қаза тапқан. Бұл жөнінде Есім ханның маңында болған Марғасқа жыраудың „Ей, Қатағанның хан Тұрсын, кім арамды ант ұрсын..." деп келетін белгілі өлеңі бар. Есім хан інісі Тұрсынды өлтіруін өлтіргенімен, оның баласы Абдолланы далаға тастамайды. Есім хан жас Абдолланы өз баласы Жәңгірдің тәрбиесіне береді. Жәңгірден туатын Тәуке үш жүздің ханы болған кезінде, Абдолла Ұлы жүзге хан болады. Осы Абдолладан Әбілқайыр мен Жолбарыс туады. Жоңғар қоңтажысы Сыбан Рабдан қазақтарға қарсы соғысу ниетін ашық білдіріп, 1711 жылы Тәуке хан Қарақұмда құрылтай шақырғанда, бүкіл қазақ әскерінің ханы (мүкәддама ләшари) болатын — осы Әбілқайыр. Бұл кезде Кіші жүзге хан болатын Әбілқайырдың жасы небәрі 17-де ғана. Осы құрылтайда Қанжығалы Бөгенбай қазақ әскерінің бас қолбасшысы болып, „сардар" атанады. Ұлы жүздің ханы Абдолла өлген соң, 1721 жылы әкесінің орынына хан сайланатын да осы „қарт Әбілқайыр", Кейін „ақтабан шұбырынды" болып, Ұлы жүздің халқы ауа көшкенде, бұл Әбілқайыр өзінің әскери тәжірибесін бүтіндей елдің азаттық үшін күресіне арнайды[1].

 

Абдолланың Әбілқайырын 1652 жылы өлген Жәңгір хан асырап алғанда, өзінен-өзі 1731 жылдары «қарт Әбілңайыр» атанады ғой. Ал, бұл кезде Кіші жүзге хан болатын Әбілқайыр небәрі 38 жаста. Белгілі тарихшы М. Тынышбаевтың «...Үш жүздің қазақтары (1730 жылдың бас кезінде) ортақ жауға қарсы үзеңгі қағыса жүріп, тас түйін бірлікпен соғыса білді. Ол кезде «бас ңолбасшы қарт Өбілқайырдың өзі еді» деп жазуында осындай гәп бар.

 

Қарт Әбілқайыр 1730 жылдардың қанды шайқасында мерт болып, сүйегі Ахмет Иссауи имаратына ңойылды. Бұл күндері Иссауи ғимаратының қазандық бөлмесінде тұрған көк тас, кезінде осы Әбілқайырдың басына қойылған. Абдолла сұлтанның Әбілқайырмен бірге туған Жолбарыс дейтін баласы бар еді ғой. Ол «ақтабан шубырынды» кезінде Орта жүздің ханы Эбілмәмбеттің, кейін Абылай ханның маңында болды. Шоңанның Абылай туралы тарихи очеркінде «1759 жылы Абылай орыс сарайына өзінің туысқаны Жолбарыс сүлтанды жүмсап, оған награда сүрады...» деп жазатын адамы осы Жолбарыс[2].

 

---

[1] http://anyflip.com/download/download-pdf-file.php?bookid=593330 57-58

[2] http://emirb.org/nauchnaya-iilkotekimiui-s.html?page=6

https://library.psu.kz/fulltext/transactions/3903_tarakhti_a_baltali_baganali_el_aman_bol.pdf 42-43

[asan-kaygy]

Сейдімбек А. Қазақ әлемі. Этномәдени пайымдау. Оқу құралы.— Алматы, "Санат" 1997.—464 бет.

Тарақты Ақселеу (Сейдімбек А.) Балталы, Бағаналы ел аман бол (шежіре). Алматы. «Қазақ университеті», 1993.— 224 бет.
 

[asan-kaygy]

В общем более менее понятно становится все

[asan-kaygy]

Теперь надо понять откуда взялась версия что он внук Тауке

[elimkaz]

10 часов назад, asan-kaygy сказал:

В общем более менее понятно становится все

Что Карт-Абулхаир сын Абдуллы сына Турсун хана ? А Жолбарыс не родной сын Абдулле со слов Казбек бий ?

[asan-kaygy]

11 часов назад, elimkaz сказал:

Что Карт-Абулхаир сын Абдуллы сына Турсун хана ? А Жолбарыс не родной сын Абдулле со слов Казбек бий ?

это версия. насчет неродной сын я думаю это не так

[elimkaz]

20 часов назад, asan-kaygy сказал:

это версия. насчет неродной сын я думаю это не так

Ваша какая версия по поводу двух Абулхайров. 

История Казахстана в русских источниках в XVI-XX вв. Том 8.

Там есть потомки Жолбарыса. интересно что за Жолбарыс не сын ли Абдуллы ?

[asan-kaygy]

4 часа назад, elimkaz сказал:

Ваша какая версия по поводу двух Абулхайров. 

История Казахстана в русских источниках в XVI-XX вв. Том 8.

Там есть потомки Жолбарыса. интересно что за Жолбарыс не сын ли Абдуллы ?

моя пока не опубликована. Вы про какие страницы и про потомков Чурегея?

[elimkaz]

16 минут назад, asan-kaygy сказал:

моя пока не опубликована. Вы про какие страницы и про потомков Чурегея?

Найду скину . По памяти они там с потомками Абулхайра идут. 

[elimkaz]

1 час назад, asan-kaygy сказал:

моя пока не опубликована. Вы про какие страницы и про потомков Чурегея?

Джулбарс - хан ( Юлбарс ) 8 том 1 - часть 377 стр. 8 том 2 - часть 131-135 стр.

1 - часть

http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1110616&lang=kk

2 - часть

http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1110615&lang=kk

[asan-kaygy]

Скорее всего да

[elimkaz]

5 минут назад, asan-kaygy сказал:

Скорее всего да

Значит его потомки растворились в среде потомков Абулхайр хана.  Надо у Армана ( потомок Булхайра из г.Уральск) спросить он ведь ведёт учёт.  

[asan-kaygy]

Надо его спросить

[asan-kaygy]

7 минут назад, elimkaz сказал:

Значит его потомки растворились в среде потомков Абулхайр хана.  Надо у Армана ( потомок Булхайра из г.Уральск) спросить он ведь ведёт учёт.  

Подумал и вспомнил что из Западной части орды это потомки ильбарса (йулбарса) хивинского хана 1730-ых емнип

[asan-kaygy]

А среднежузовец может быть родней или потомком Чурегея, потомка Ташкентских ханов

[elimkaz]

В любом случае и Ильбарса потомки и ДНК нужны и Жолбарыса.

[asan-kaygy]

https://www.facebook.com/photo?fbid=4518229291580568&set=pcb.4518244028245761

[elimkaz]

В 17.11.2020 в 23:20, asan-kaygy сказал:

https://www.facebook.com/photo?fbid=4518229291580568&set=pcb.4518244028245761

Жаксылык хочу поинтересоваться по поводу Вашей статьи про Абулхаир хана. Второй год жду её . Она есть ?

[asan-kaygy]

20 часов назад, elimkaz сказал:

Жаксылык хочу поинтересоваться по поводу Вашей статьи про Абулхаир хана. Второй год жду её . Она есть ?

про старший жуз?

Делать буду

[elimkaz]

1 час назад, asan-kaygy сказал:

про старший жуз?

Делать буду

да! Со мной работал один коллега в 2011 году он был из Аралкума Кызылординской области так вот он мне говорил что он торе. Я у него спросил чей он потомок. Он мне сказал что он потомок Абулхаир хана. Я у него уточнил а по какой линии? Он сказал что потомок Болата а  я переспросил его что такого сына у Абулхаир хана я не знаю на что он сказал что это другой Абулхаир хан из старшего жуза и что они идут от Тауке хана. Предлагаю Вам если это тема интересна совместно исследовать её можно даже поискать их там я готов сам их протестировать.

 

[Bir bala]

@elimkaz Из старшежузовских торе никакого Абулхаира не наблюдается судя по источникам. Поэтому ваш коллега наверное ошибся.